Öz əlimlə Özümü basdırdım...

Anar Mahmudoğlu

"Səhər tezdən, 7-8 arası olarmış, - dedilər. - Qapını açıb, artırmaya çıxıb; yoldan qonşu keçirmiş, əliylə ona salam verib. Sonra qəfildən əlini köynəyinin boğazına atıb, aşağı çəkib... və yıxılıb".

Zakir Sadatlının ölümü ilə bağlı dostlardan ilk eşitdiyim bunlar oldu. Havasızlığını bilirdim: danışırdıq, gülüşürdük...
"Qağa, - deyirdim, - səndə heç bir xəstəlik yoxdur; sənin ona görə havan çatmır ki, yalan havamıza hopub: ölkəni o qədər yalan bürüyüb ki, aldığımız hava da yalandır. Sən bu yalanla nəfəs ala bilməzsən axı...".
Gülürdü, qəşş eləyirdi... O qədər yüksək ovqatda, o qədər nikbin idi ki!..

***

Cəmi dörd gün əvvəl "Zakirin havası"na qol götürüb oynayırdıq - içimizdə ağlaya-ağlaya; "Azərbaycan təranələri"ndə Zakirin başına dolanıb qızının, Fidan balamızın məclisində süzürdük. Yox, süzmürdük, havalardaydıq, bu hava bizi havalandırmışdı... Bilə-bilə ki, Zakirin havası çatmır, ağ ciyəri müxənnətlik eləyir, onun havasına qol götürmək məcburiyyətindən dəhşətli nə ola bilərdi ki!
Hamımız içimizin ağrısını ələ verən gözümüzü Zakirdən gizlətmək üçün artistlik edirdik, yalan danışırdıq, üzümüzü Qağadan gizlədirdik...
Heç vaxt heç kimə yalan danışmadım: ancaq o gün dedim - özü də Zakirə, özü də üzünə: "Yəqin toyqabağı özünü yenə soyuğa vermisən, ona görədi...". Ancaq bilirdim, Pərviz artıq demişdi: məclisin ən şirin yerində Zakirin halının pisləşməsindən sonra dözə bilməmişdi, aylarla qoruduğu sirri içinin titrəyişi ilə danışmışdı: "Türkiyədə həkimlər "xərçəng bütün ciyərini sarmış, heç bir şansı yox" - dedilər".

Bu xəbərin sarsıntısını Zakirin ömrünün ən şad günündə, qızının toyunda yaşamaq dəhşətliydi... Bundan daha dəhşətlisi bunu bildiyimi Zakirdən gizlətməyə çalışmağım idi.
Amma inanmırdım: heç bir halda onu bu tezliklə, toydan cəmi dörd gün sonra itirəcəyimizi təsəvvür etmirdim... Siz Zakiri tanımırsınız, onun necə insan, necə dost olduğunu bilmirsiniz. Bilsəydiniz, mənə haqq qazandırardınız: Zakir elə beləcə, bizə heç nə demədən, sağollaşmadan gedə bilməzdi...

İki gündü Zakirlə danışmıram, iki gündü səsini eşitmirəm. Amma vallah-billah, iki gündü yalnız onunla danışıram.
O qədər xəyalpərəst deyiləm ki, onun bu dəqiqə zəng edəcəyini gözləyib aldanım, özümü ovudum. Dünən öz əlimlə torpağa tapşırmışam, bilmirəmmi ki, daha o zəng olmayacaq?
Amma bütün fikrim-düşüncəmlə onunla dərdləşirəm.
15 ildə məni Sadatlıya apara bilmədi. "Sən də deyirsən ki, kəndimiz var: ay belə dağdı, belə dərədir... Gəl gedək, sənə elə kənd göstərim ki, Şamaxının dağ kəndləri sənin gözündə olsun Kürdəmir, Salyan, Zərdab...".

Getdim, gördüm... - həm də Zakirlə birgə getdim, Zakirin gözüylə baxdım. Hər yer tanış gəldi - sanki dəfələrlə görmüşdüm bu kəndi: Zakirin təsvirləri həmişə diri, canlı olub, axı!
"O kəndin ən alçatmaz zirvəsində balaca daxma bizimdir. Evdən çıxdınmı, özünü toparlaya bilməsən, dərəyə yuvarlanarsan, tikən ələ də gəlməz...".
Necə demişdi, eləcəydi... "Amma narahat olma, - gülürdü, - qəbiristanlıq düz evin yanındadı, tikələrindən birini tapıb, basdırarıq...".
Həmən "düz evin yanındakı" qəbiristanlıqdaydıq dünən... Zakirin dəfni üçün. Ancaq... vallah, Zakir dediyini elədi: mənim bir parçamı o qəbiristanlıqda basdırdı.
Biz birdən-birə ölmürük ki! Hər doğmamız, hər dostumuz, hər əzizimiz gedəndə özüylə ürəyimizin bir parçasını aparır. Xırda-xırda ölürük, tikə-tikə basdırılırıq... Bir parçamı atam, bir parçamı anam... aparmışdı, illərdir o kəsiklərdən sızan qanı saxlayan Qağa - başsız qalmış ailəmizdə böyük qardaşım və Zöhrab Əmirxanlı ilə birgə mənim elçiliyimi edən, taleyimdə rol alan Zakir Sadatlı - da çəkildi getdi, hələ ürəyimin daha bir parçasını da özüylə qoparıb apardı...

***

O axtarırdı, o tapırdı, o dərdləşirdi, o sakitləşdirirdi; ağrımızı alırdı, canımıza gün ərzində batırılan tikanları çəkib çıxarırdı... "Qağa, başına dönüm..." - onun sözüydü, dostlarının bir-birinə müraciət forması kimi hamımızın dilinin əzbəri olmuşdu...
İnsan nə boyda ürək gəzdirirdi sinəsində, - bir bilsəydiniz! Özü xəstə ola-ola, özü evdən bayıra çıxa bilmədiyi halda, iki aydı məni danlamaqla məşğuldu. "Qağa, o zəhrimar ciyərlə zarafat eləmə, get həkimə, yoxlat özünü...". Həkimlə də danışmışdı, yerini-yurdunu da göstərmişdi, telefonunu da vermişdi, tapşırmışdı da. "Sən adam deyilsən ki! Dayan, özümə gəlim, səni sürüyə-sürüyə aparacam həkimə... Qudurmusuz daha, sözə baxmırsız".
"Dayan özümə gəlim..." Bütün danışıqlarımızın başı da, ayağı da bu söz idi. "Hə, başına dönüm, bir az özünə gəl..." - deyirdim və arzularımız başlayırdı...

***

Lent.az-ın seriyasından yeni kitabı çıxmışdı - "Əfqanıstan uçurumu"; dilə tutdum, üç gün başına döndüm, axır ki, razılaşdı: "Kitabın bütün "müstəsna səlahiyyətlərini" (bunu xüsusi vurğuyla, gülə-gülə dedi) sənə verirəm. Əgər Milli Kitab Mükafatının ədalətli keçdiyinə inanırsansa, mən də inandım, verək".
Verdik, kitab müsabiqədədir və onun qalib olacağına o qədər inanıram ki! Çünki Zakirin sözünü tanıyıram, Zakir Sadatlının Söz üçün, Sözün Zakir Sadatlı üçün nə demək olduğunu bilirəm.
Sözü çox istəyirdi, Sözün başına dolanırdı: eksperiment aparmağı sevməzdi, Sözlə zarafat etməzdi: Söz onunçun oyun yeri deyildi; ruhunu kəlmə-kəlmə içindən çıxarıb ifadə etmək üçün Sözə sığınmışdı - belə İnsanın Sözü nə boyda olmalıdır, bilirsiniz...
Təki kitabın təqdimatını toydan sonraya saxlamayaydıq... Təki "Əfqanıstan uçurumu"nun ictimai müzakirəsini görəydi... Axı, bircə həftə qalmışdı! Niyə görmədi, axı!

***

Adamın "özü olması" çox çətindir: biz heç vaxt öz-özümüzə etiraf etdiklərimizi, öz-özümüzə şikayətləndiklərimizi dilə gətirmirik. Çox nadir hallarda olur ki: bir "Özün" olur - Tanrı qisməti kimi - və sən Özünə bütün dərd-sərini, ağrı-acını, içindən keçənləri, beynini məşğul edənləri deyirsən.
Zakir mənim "Özüm" idi: yalnız ona hər şeyi deyirdim - həm də hər gün...
İndi mənim Özüm yoxam... Özüm öldü... Öz əlimlə Özümü basdırdım... Özü də uzaqda, dağların başında, uçurumun düz böyründə, Sadatlıda...