Azərbaycanın nar ixracında yüksəliş - ŞƏRH

Bu ilin yanvar-avqust aylarında Azərbaycanın nar ixracının həm dəyər, həm də kəmiyyət baxımından əhəmiyyətli artım nümayiş etdirməsi ölkənin kənd təsərrüfatı ixrac portfelində narın strateji meyvə kimi mövqeyinin daha da gücləndiyini göstərir. İxracın dəyər ifadəsində 32 %, həcmdə isə 38 % yüksəlməsi bazar tələbinin sabitliyini və təklifin keyfiyyət baxımından rəqabət qabiliyyətini əks etdirir. Hesabat dövründə Rusiyaya yönələn ixracın 47 % artması, Gürcüstan istiqamətində tədarüklərin əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlməsi və eyni zamanda Ukrayna və Səudiyyə Ərəbistanına ixracda azalmaların qeydə alınması ixrac coğrafiyasında struktur dəyişikliyinin baş verdiyini göstərir. Bununla yanaşı, ilk dəfə Kolumbiyadan tədarükün həyata keçirilməsi və müxtəlif ölkələrdən idxal axınının formalaşması qlobal nar bazarının dinamik və davamlı genişlənən bir strukturda olduğunu göstərir.

Nar ixracının əsas istiqaməti olan Rusiya bazarında tələbin artması qlobal istehlak tendensiyalarına uyğun şəkildə izah oluna bilər. Son illərdə Rusiyada ekoloji təmiz kənd təsərrüfatı məhsullarına marağın artması, Cənubi Qafqaz ölkələrinin bu bazarla tarixi ticarət əlaqələrinin möhkəmlənməsi və narın qida dəyəri baxımından üstünlük qazanması Azərbaycandan idxalı stimullaşdıran amillərdəndir. Nar həm də yüksək daşınma dözümlülüyü olan meyvə kimi logistik baxımdan əlverişli sayılır və bu, tədarük zəncirinin səmərəliliyini artırır. Azərbaycanın ixrac etdiyi narın keyfiyyət standartlarına uyğunlaşdırılması, çeşidlənmə və qablaşdırma texnologiyalarının yenilənməsi də tələb artımına müsbət təsir edən əsas komponentlərdəndir.

Gürcüstan istiqamətində ixracın artması regional bazarlarda məhsul dövriyyəsinin genişlənməsi ilə yanaşı, logistika üstünlükləri və mövsümi tələbatla bağlıdır. Əksinə, Ukraynaya ixracın 70 %-ə yaxın azalması həmin bazarda ticarət dinamikasının dəyişməsi, logistika marşrutlarının çətinləşməsi və ümumi bazar aktivliyinin azalması ilə əlaqələndirilir. Qlobal bazarlarda qeyri-sabitlik kənd təsərrüfatı məhsullarının ticarət həcmlərində belə dalğalanmaların yaranmasına səbəb olur və bu, yalnız Azərbaycana deyil, digər ixracatçı ölkələrə də xas bir prosesdir. Səudiyyə Ərəbistanı bazarında tədarüklərin azalması isə məhsulun mövsümi dövrləri, qiymət rəqabəti və logistika məsafəsi kimi amillərlə bağlı ola bilər.

İdxal tərəfinə gəldikdə isə Azərbaycanın 71,2 ton nar idxal etməsi daxili bazarda mövsümi qeyri-bərabərliyi balanslaşdırmaq və çeşid müxtəlifliyini təmin etmək məqsədi daşıyır. Rusiyadan idxalın ilk dəfə qeydə alınması, Perudan və Cənubi Afrikadan tədarüklərdə azalma, Türkiyə və İran kimi ölkələrdən idxalın isə dəfələrlə artması müxtəlif regionların mövsümi təklif imkanları ilə əlaqəlidir. Qlobal nar bazarında son illərdə Latın Amerikası və Yaxın Şərq ölkələrinin istehsal gücünü artırması, ixrac yönümlü aqrar texnologiyaların genişlənməsi və məhsuldarlığın yüksəlməsi təklif strukturunda şaxələnmə yaradıb. Azərbaycan bazarının bu təklifə uyğun şəkildə reaksiya verməsi ticarət əlaqələrinin daha çevik və adaptiv mexanizmlərlə idarə olunduğunu göstərir.

Kolumbiyadan çox kiçik həcmdə də olsa ilk dəfə tədarükün həyata keçirilməsi qlobal tədarük zəncirlərində yeni ölkələrin meydana çıxmasının lokal bazarlara təsirini əks etdirən maraqlı nümunədir. Qeyd olunan həcmlər statistik baxımdan əhəmiyyətli olmasa da, bu cür əlaqələrin qurulması nadir meyvə növlərinin, fərqli sortların və bazar testlərinin aparılması məqsədi daşıya bilər. Qlobal kənd təsərrüfatı bazarında logistika və tədarük sistemləri diversifikasiya olunduqca bazara yeni ölkələrin daxil olması adi hala çevrilir və bu, Azərbaycanın da ticarət xəttində öz izini tapmaqda davam edir.

Nar ixracının artım templəri həm də ölkənin kənd təsərrüfatı sektorunda son illərdə aparılan modernizasiya tədbirlərinə paralel şəkildə baş verir. Suvarma sistemlərinin yenilənməsi, intensiv bağçılıq texnologiyalarının tətbiqi, məhsuldarlığın yüksəldilməsi və ixracyönümlü istehsalın təşviq edilməsi Azərbaycanın nar istehsalında rəqabət qabiliyyətini artıran amillərdəndir. Qlobal bazarda narın yüksək antioksidant tərkibi ilə sağlamlıq yönümlü məhsul kimi tələb görməsi də ixrac potensialının davamlı genişlənməsi üçün əlverişli şərait yaradır.

Əgər ixracın strukturuna geniş mənzərədən baxsaq, Rusiyanın payının yüksək qalması ilə yanaşı, region üzrə bazar diversifikasiyasının dərinləşmə potensialı da mövcuddur. Son illərdə Yaxın Şərq, Cənub-Şərqi Asiya və Avropa bazarlarında nar istehlakının artması Azərbaycan üçün yeni ixrac pəncərələrinin formalaşmasına imkan yarada bilər. Bununla yanaşı, ixrac coğrafiyasının genişlənməsi tədarük risklərinin bölüşdürülməsi baxımından da strateji əhəmiyyət daşıyır.

İdxal strukturunda ölkələrin geniş spektrdə təmsil olunması isə bazarın yeni məhsul tələblərinə verdiyi çevik reaksiyanın göstəricisidir. Bu, həm istehlakçı seçimlərinin dəyişməsi ilə əlaqədar ola bilər, həm də idxal olunan məhsulun müəyyən sort və keyfiyyət xüsusiyyətlərinə görə xüsusiləşmiş seqmentlərə yönəlməsi ilə bağlıdır. Qlobal bazarda nar sortlarının müxtəlif keyfiyyət göstəriciləri qiymət formalaşmasına təsir etdiyindən istehlakçı bazarı daha geniş təklifdən faydalanır.

Nəticə etibarilə, nar ixracı və idxalı üzrə son göstəricilər Azərbaycan bazarının həm regional, həm də qlobal ticarət zəncirlərinə dinamik inteqrasiyasını ortaya qoyur. İxracın artması kənd təsərrüfatı istehsalının modernləşməsi ilə üst-üstə düşür, idxalın strukturundakı dəyişikliklər isə bazarın daha rəqabətli və çevik olmasına işarədir. Qlobal qida bazarında narın artan nüfuzu və müxtəlif regionlarda tələb yüksəlişi Azərbaycan üçün həm istehsal, həm də ixrac baxımından geniş perspektivlər yaradır.

Nuray,

Aznews.az