Əkrəm Əylisli: “Mənim bütün kitablarımı yandırsınlar”
30 Yanvar 2013 20:52 (UTC+04:00)
- Sizin keçən ilin dekabrında "Drujba Narodov" jurnalında çap olunmuş "Daş yuxular" romanı geniş rezonans yaradıb. Əsəri nə vaxt yazmısınız?
- Əsəri 2006-cı ilin payızında yazmağa başlamışam və 2007-ci ilin yayında bitirmişəm.
- Nəyə görə əsərin çap olunmasını 5 il gecikdirdiniz?
- Fikirləşdim bəlkə lazım deyil. Amma mənim nəzərimdə hadisələr artıq Azərbaycanın ziyanına təbliğata çevrilir, Qarabağ məsələsinin həllini yox, onun bir növ uzadılmasını təmin edir. Mən qərara aldım ki, öz fikrimi deyim, özü də niyə "Drujba Narodov" jurnalında çap olunub? Ona görə 60-cı ildən jurnalın ən fəal müəlliflərindən biriyəm.
- Redaksiya heyətinin də üzvü olmusunuz?
- Bəli, həm də redaksiya heyətinin üzvü olmuşam. Bir müddət sonra orda məni başqaları əvəz edib. Amma fakt budur ki, "Drujba Narodov" elə Sovet dövründə mənim Azərbaycanda çap etmək istəmədiyim əsərləri əvvəl orda çap edib, hətta təsəvvür elə ki, "Mənim nəğməkar bibim" əvvəl "Drujba narodov"da çıxıb.
- Siz "Qorki"də oxuyan zaman çap olundu səhv etmirəmsə?
- "Qorki"də oxuyandan bir az sonra "Dağlara çən düşəndə" Mehdi Hüseynin ön sözüylə orda çıxmışdı. Demək ondan sonra gəldim Bakıya, Bakıda "Adamlar və ağaclar"ı yazmağa başladım. "Adamlar və ağaclar" bütövlükdə orda çap olunub. Və hər il onların anonslarında mənim adım olub ki, bu ildə əsərləri çap olunacaq. Ola bilər bir il vermişəm, bir il verə bilməmişəm, amma hər halda o jurnalın ən fəal müəlliflərindən biri olmuşam.
- Sovet vaxtı əsərləriniz birinci "Drujba narodov"da, sonra Bakıda çap olunub...
- Moskvada çap olunduqdan sonra bizimkilər çap ediblər. Məsələ burasındadır ki, "Mənim nəğməkar bibim" və "Ağaclar və adamlar" dünyaya geniş yayılmış, sosialist dünyasının hər yerində məşhur idi. "Adamlar və ağaclar" trilogiyasının Polşada, Latviyada geniş yayıldığının şahidi olmuşam. Geniş mənada, yəni ancaq ədəbi çevrədə yox, xalq arasında da geniş yayılmış əsər olub. Polşaya gedəndə gördüm ki, geniş təbliğ olunur.
- Bəs bu əsəri birinci niyə "Drujba narodov"da çap etdirdiniz? Sovet dövrünün inzibat çap mexanizmi indi yoxdur axı.
- Görünür, köhnə adət, köhnə vərdiş öz işini görüb (gülür). Burda belə alındı ki, mən bunu verdim bir tərcüməçiyə. Gördüm ki, bacarmır. Tərcümə etmişdi, ancaq səthi etmişdi. Mən özüm əsəri ruscaya tərcümə etməyə başladım. Tərcümə edəndə gördüm ki, elə yerlər var onları işləmək lazımdır. Yeni fəsillər yazdım, bəzi şeyləri çıxartdım orijinaldan. Yəni bunu Azərbaycan dilində çap etdirmək üçün gərək rusca variantdakı əlavə etdiklərimi işləyim. Mənə elə gəldi ki, "Drujba narodov"un auditoriyası mənim auditoriyam olub. Fikirləşdim ki, indi niyə olmasın?
- Bəs Azərbaycanda əsəri çap etdirməyi düşünürsünüzmü?
- Bu əsər ətrafındakı anlaşılmazlığın nə səviyyəyə qalxmasından asılıdır. Əgər əsər ətrafındakı anlaşılmazıq çox kəskin məqamlara gəlib çıxsa, mənim bu əsəri Azərbaycan dilində nəşr etməyimin bir mənası qalmaz. Yəni ona qarşı auditoriya olacaqsa, əsər qəzəblə, hiddətlə, kinlə qarşılanacaqsa bu əsəri Azərbaycan dilində çap etməyim özümün özümə yenidən dərin bir quyu qazmağımdır.
- Başqa tərəfdən baxdıqda əsər rus dilində çap olunub, Azərbaycan dilində çap olunmadığı üçün öz dilimizdə nəşr etdirməyi düşünmürsünüz? İnsanların oxumasını təmin etmək istəmirsiniz?
- Bunu da fikirləşərəm. Arzu edərdim ki, bunlar mənim əsəblərimlə çox oynamasınlar. Müəyyən dərəcədə yazıçını başa düşməyə çalışsınlar. Bilsinlər ki, yazıçı xalqın əleyhinə əsər yazmayıb. Yadlarına salsınlar ki, tarixdə yazıçıya qarşı belə situasiyalar çox olub və müəyyən dərəcədə əsərimə geniş gözlə, geniş ürəklə baxsınlar. Onda mənim imkanım olacaq ki, Azərbaycancasını götürəm, işləyəm və nəşr edəm. Heç kəsin bu əsər haqqında nə deməyinə, necə deməyinə qarışmıram.
Amma bir şey var ki, onu xüsusi qeyd etmək istəyirəm. Bu əsər haqqında danışanda ola bilər bunlar məni söysünlər, mənə hörmət etməsinlər, amma Azərbaycan Konstitusiyasına hörmət etsinlər. Azərbaycan Konstitusiyasının 51-ci maddəsi var. Maddənin adı "Yaradıcılıq azadlığı"dır. Burda iki bənd var. Birinci bənddə deyilir ki, hər kəsin yaradıcılıq azadlığı var. İkinci bənddə deyilir ki, dövlət bədii-ədəbi, elmi, tarixi, texniki və başqa yaradıcılıq növlərinin azad həyata keçirilməsinə təminat verir. Mən də azad Azərbaycan vətəndaşıyam. Konstitusiya mənə imkan verir ki, öz fikirlərimi ağlımla, düşüncəmlə ürəyimin istəyiylə deyim. Yəni, burda nəyi pozmuşam desinlər mənə, mənim Konstitusiyanın bəndinə böyük hörmətim var. Onlardan xahiş edirəm ki, onlar da Konstitusiyaya hörmət etsinlər.
- 1988-ci ildə "Drujba narodov"da sizin müsahibəniz çıxmışdı. O müsahibədən sonra Yazıçılar Birliyində sizin əleyhinizə tədbir keçirilmişdi. Həmin müsahibədə nə demişdiniz?
- Orda da məlum olmuşdu ki, bizimkilər hövsələsizlik edib. Məncə yuxarıdan tapşırıq gəlməmişdi, özləri qızışmışdı. Müsahibədə demişdim ki, müharibəyə ermənilərlə getmək lazım deyil. Bu müharibəyə getsək, biz uduza bilərik. Əsas məğzi bu idi müsahibənin. Demişdim ki, biz dostluğa getməliyik. Nə oldu müharibəyə getməklə nə qazandılar? 20 faiz torpağı itirdilər, 1 milyon qaçqın yaratdılar. Dediyimin həqiqət olması üzə çıxmadı? Mən sizi inandırıram ki, Azərbaycanla Ermənistanın düşmənçiliyi əbədi olmayacaq. Bu düşmənçilik nə vaxtsa bitəcək. Gərək körpülərin hamısını yandırmayaq. Mən bunu dönə-dönə demişəm və təkrar etdiyimə görə narahatam. Yaxşı bu Qarabağ bizimdisə, bu ərazilərdə yaşayan ermənilər bizim vətəndaşlarımızdısa, biz düşmənçilik zəminində bu təbliğatla onlarla bir yerdə necə yaşaya bilərik? İkinci variant odur ki, orda erməni olmasın, ancaq Qarabağ bizim olsun. Bu variant nə dərəcədə mümkündür? Mümkün deyil axı.
- 2000-ci il Heydər Əliyev Milli Məclisdə Qarabağ dinləmələri keçirmişdi. O zaman orda da çıxış etmişdiniz?
- Bəli. O vaxt hücumlara məruz qalmışdım. Heydər Əliyev geniş dünyagörüşünə malik adam idi. O, məsələlərə çox geniş prizmadan yanaşa bilirdi. Yazıçını, azad düşüncəni anlayırdı və müdafiə edirdi.
- Bu qalmaqallı romanınızda kiçik bir hissə mətbuatda çap olunub. Əsər haqqında yazıçılar, siyasətçilər rəy bildiriblər. Rəylərin əksəriyyəti kəskin, radikal şəkildə sizi tənqid üzərində qurulub. Sizin bədii mətniniz bu tənqidlər üçün əsas yaradırmı?
- Mənə elə gəlir ki, ədəbiyyatçı kimi baxanda, dərindən baxanda buna heç bir əsas yoxdur. Kim ədəbiyyatın tarixindən xəbərdardırsa, o adam gözəl bilir ki, dahi rus yazıçısı Lev Tolstoy Rusiya ilə illərlə müharibə aparan Hacı Muradı və onu əhatə edən mühiti böyük məhəbbətlə təsvir edib. Tolstoy özü rus ordusunun zabiti olub. Ədəbiyyatın tarixində, fəlsəfənin tarixində bu qədər faktlar çoxdur. Bunlar bir şeyi qarışdırmasınlar. Burda söhbət əsl mənada Əylis ermənilərindən gedir. Yəni o kənddə bu adamlar həqiqətən öldürülüb. Bu tarixdir, faktdır.
- Bu nə vaxt olub?
- 1919-cu ildə. İndi Əylisə getsən qoca birini tapsan, bəlkə o özü öz gözüylə o hadisələri görüb. Mənim dayım da, nənəm də, anam da görmüşdü.
- Sizin uşaq olanda o kənddə erməni yox idi?
- Az idi. Burda hadisələr çox qəlizdir. Məsələ bundadır ki, 1919-cu ildən sonra qalanlar ya gizlənib qalmışdılar, ya da qaçıb sonradan gəlmişdilər.
- Sizi Orxan Pamuk olmaq istəməkdə ittiham edirlər. Söhbət onun yazıçılığından yox, çıxışlarından gedir. Orxan Pamuk türkiyəlilərin 1915-ci ildə deportasiya adı qoyduğu köçürülmədə 1 milyon erməni öldürdüklərini demişdi. Siz də o dövrdə olan hadisəni yazmısınız. Nobel almaq üçün belə yazdığınızı deyirlər. Bununla bağlı nə deyə bilərsiniz?
- Bu tamamilə çürük, mənasız, cılız söhbətdir. Əvvəla, bu İsveç Kral Akademiyası bazardır, nədir ki, hər kəs bir oyun qurub, oradan mükafat alsın? Bu ciddi təşkilatdır. İkinci, bunlar deyir ki, Orxan Pamukun Nobel alması məni həvəsləndirir, mən də bu mükafatı almaq üçün cumub bu əsəri yazmışam. Axı bu əsər Orxan Pamukun Nobel almasından əvvəl yazılıb.
- Sovet vaxtında ermənilərin qırğınlarını yazmaq daha rahat idi. Bunu sovet vaxtı niyə yazmamışdınız? Təbii ki, yazıçıya bunu irad tutmaq olmaz, amma yazıçı taleyi baxımından maraqlıdır...
- Görünür yaşın da təsiri var. İnsan artıq yaşlananda o dövrləri daha kəskin görməyə başlayır. Biz kəskin gördüyümüz, yaddaşımızda yanıqlı hadisə kimi qalan şeyləri yazırıq da əsasən. Söhbət ondadır ki, bu əsərin indi yazılmasının səbəbini izah etmək çox çətindir. Yazıçının siyasətə etiraz etmək haqqı yoxdur? Bunun xalq əleyhinə getməyə nə aidiyyəti var? Sabah biz ermənilərlə barışmalıyıq. Biz buna məhkumuq.
- Siz necə düşünürsüz. Ermənilərdən də bir yazıçı çıxıb, onların bax bu günlərdə bizə elədiklərini yaza bilərmi? Tapılarmı elə bir adam?
- Ziyalılardan biri demişdi ki, ermənilərin ağlı olsa, bizə həsəd apararlar. Onların nə bu səviyyədə yazıçısı var, nə də bu qələm sahibi.
Onlarda Matevosyanı yaxından tanıyırdım. İndiki deputat Elmira Axundovaya o vaxt "Litqazeta" da müsahibə vermişdim. Müsahibədə demişdim ki, mənim bütün kitablarımı yandırsınlar, çünki o kitabların heç biri insanların həyatını hifz edə bilmədi. Bu sözlərimi qəzetdə baş səhifədən vermişdilər. Müsahibə də ciddi müsahibə idi. Bu müsahibəni Hrant oxuyandan sonra müsahibə vermişdi ki, Əkrəm Əylisli məndən qat-qat güclü yazıçıdır. Həmin dediyim sözlərə görə belə demişdi. Amma indi ermənilərin belə yazıçısı olacağını güman eləmirəm. Güman eləmirəm ki, bu psixoz mühitində onlardan hansısa yazıçı çıxıb prosesə kənardan baxa bilər, obyektivlik göstərib, həqiqəti yazar. Amma tək bildiyim odu ki, həqiqət yazılmalıdı, özü də bunu biz yazıçılar yazmalıyıq.
- Əsərdə baş qəhrəman Saday Sadıqlının Nardaranda islam əleyhinə çıxışı var. Bir də Sadayın sonradan xristianlığı qəbul etmək istəyi. Bunu necə izah edərdiniz?
- Bu insanın ədalətsizliyə dözməməyidir. İndi deyəcəklər ki, erməni bizə ədalətsizlik edib. Söhbət ermənilərin bizə etdiyi ədalətsizlikdən getmir, onlar öz ədalətsizliklərinə özləri cavab verməlidir. Öz yazıçıları cavab verməlidir. Hər kəs öz günahına görə özü cavab verir. Mən əgər bir qəhrəman obrazı yaratmışamsa, biz tərəfdən gördüyü ədalətsizliyə yanırsa, bunlar üçün üzr istəyirsə, bu Azərbaycan xalqının yüksəkliyidir, aşağılığı deyil. Demaqoqlar başlayacaq ki, bu insanlar xalqı aşağılayır. Aşağılamaq nədir axı?
- Türkiyədə bir müddət əvvəl 1915-ci il hadisələrinə görə ermənilərdən üzr istəmək kampaniyası başlanılmışdı. Onların bir çox ziyalıları Elif Şafak, Orxan Pamuk da bu kampaniyaya qoşulmuşdu. Siz də dediyiniz Əylis qırğınına görə ermənilərdən üzr istəyərsinizmi? Yoxsa bu əsər sizin üzrünüzdür?
- Səmimi deyirəm ki, mənim obrazımın düşüncələri mənə yad ola bilməz. Bu obrazı yaratmışamsa, demək ki, onu içimin arzusuyla yaratmışam. Sumqayıt hadisələrinə görə də, hər hansı bir ədalətsizliyə görə bizlər mərd-mərdanə sözümüzü deməliyik. Azərbaycan yazıçısı bunu deməyəcəksə, bu Azərbaycan xalqının üstündə qalır. Erməni deməyi ilə olmur. Özümüz deyəndə bir başqadır. Əsəri yazmaqda ən böyük istəyim budur ki, biz öz böyüklüyümüzü göstərək, biz elədiyimizi etiraf edirik. Amma bəzilərinə deyəsən bu aydın deyil. Çünki biz hər fəndən özümüzə 5 yazmağa adət etmişik.
- Amma razılaşın ki, ermənilərin də, bizim də o zaman etdiklərimizin arxasında siyasi bir güc dayanır. Bu siyasi qüvvəni sanki biz görmürük. Məsələn, Sumqayıt hadisələriylə bağlı KQB-nin planı.
- Əsərdə Sumqayıt hadisələrinə toxunulur və deyilir ki, bunu Azərbaycan xalqı ermənilərə qarşı öz təşəbbüsü ilə etməyib. Bunu ya KQB edib, ya da dövlətin içində parçalanmış mafioz qruplar edib. Həmin mafioz qruplar bu hadisəni törədiblər. Ermənilərin tez-tez işlətdiyi Sumqayıt hadisələrinin normal cavabı budur.
- Əsərinizdə ermənilərin öldürülməsi, qızların başının kəsilməsi kimi məqamlar var. Doğrudanmı, Əylisdə belə şeylər olub?
- Yazdıqlarımda bir kəlmə yalan varsa, məni doğrasınlar.
- Aslan İsmayılov bu gün sizi müdafiə edib. Sumqayıt hadisələri ilə bağlı kitabı var. O kitabı oxumusunuz?
- Yox, oxumamışam. Aslandan xahiş edərəm, verər, oxuyaram.
- Biz Xocalını, ermənilər isə Sumqayıtda baş verənləri soyqırımı kimi təqdim etməyə çalışır. Ancaq nisbət fərqlidir: Sumqayıtda 26, Xocalıda 600-ə yaxın adam ölüb. Və bir maraqlı məqam var: Sarkisyan Xocalı ilə bağlı açıqlama verib. Jurnalist Tomas De Vall Sarkisyana Xocalı barədə sual verir. O isə deyir ki, biz bu barədə ucadan danışmırıq. Sonra da əlavə edir ki, Xocalını törədənlər sumqayıtlılardır, qisas alırlar.
- Biz bu hadisədə iştirakımızla bağlı az da olsa bir neçə kəskin söz deməliyik. Sarkisyanın mövqeyi söz tapmayan siyasətçinin dediyidir. Mən inanmıram ki, erməni ziyalı Xocalıya görə üzr istəməsin. Fakt budur ki, Xocalıya görə Əkrəm Əylisli cavabdeh deyil. Xocalıya görə erməni cavabdehdir, Xocalı erməninin vicdanındadır. Öz vicdanı ilə birgə özü həll etməlidir. Söhbət ondan gedir ki, ədalətsizlik orda da olub, burda da. Sən orda gözünü yum, mən burda, bununla heç nəyə nail olmaq mümkün deyil.
- Parlamentdəki çıxışlarınızdan birində demişdiniz ki, ermənilərə güzəştə getməsək, alınmayacaq.
- Mənim belə bir ifadəm var, kompromissiz siyasət düyüsüz plov kimi bir şeydir. Məşhurlardan kimsə deyib ki, siyasət kompromis sənətidir. Kompromis budur ki, hər iki tərəf öz günahını boynuna alır. Anlaşma bu vaxt əmələ gələ bilər.
- Şahvələd Cobanoğlu o vaxt maraqlı bir arqument demişdi: uduzan bizik, torpaqları vermişik, biz nəyi güzəştə getməliyik?
- Burda ərazi söhbəti getmir axı. Əsas odur ki, Qarabağda oturan ermənini inandıraq ki, biz sizinlə bir yerdə yaşaya bilərik. Kompromis bu şəkildə ola bilər ki, Azərbaycan yazıçısı bir əsər yazar, ermənini başa salar ki, bizim bir yerdə yaşamaq imkanlarımız var, bütün körpülər yanmayıb.
- Sizin bu əsərinizi də bu körpülərdən biri hesab etmək olar?
- Özüm belə hesab edirəm ki, bir arxitektor, bənna kimi xalqları bir-birinə yaxınlaşdırmaq üçün körpü qurmuşam.
- Anarın son kitabı-"Kərəm kimi"yə baxanda görürsən ki, o, bu məsələlərə millətçi havada cavab verir. Bu cür ziyalı tipinə münasibətiniz necədir?
- "Kərəm kimi"ni oxumamışam. Amma bir şeyi bilirəm ki, ziyalı ümumi küyə getməz. Mən elə bir yazıçı tanımıram ki, cəmiyyətdə yaranmış psixozun təsiri altına düşsün. Siyasət çox vaxt psixoz yaradır. Psixoz çox dəhşətli şeydir. Anarın bu psixozun içinə girməyi mənim üçün anlaşılmazdır. Amma əsəri oxumadığıma görə geniş şərh verə bilmərəm. Nazim Hikmətdən yazmaq üçün mən ölürəm. Nazim aydın şəxsiyyətdir və Türkiyənin yarasıdır. Onun başına nələr gətirməyiblər, indi-indi Türkiyə başa düşür ki, Nazim necə böyük şəxsiyyət imiş. Onun taleyi indi mənim üstümə hücuma keçənlər üçün də ibrətamiz dərs ola bilər. Sabah mən dediyimə gələcəklər, mənim buna qətiyyən şübhəm yoxdur. Lap yaxın gələcəkdə bu psixozdan çıxacağıq. Hadisələrə insani münasibət göstərəcəyik, dəli münasibəti yox. Bu gün məni hər vəchlə hörmətdən salmaq istəyənlər gərək bu barədə düşünsünlər. Bir məqamı da mütləq qeyd etməliyəm: mən fəxr edirəm ki, Azərbaycanda yetişən gənclik tamamilə fərqlidir. Psixozdan kənarda bir qüvvə varsa, o da bizim ziyalı gəncliyimizdir. Onlarda psixoz görmürəm, gənclik yaxşı gənclikdir. Gənclik başqa yolla gedir.
- İsmayıllı hadisələrində Musa Yaqub, Baba Vəziroğlu belə bir fikir işlətmişdilər: "Kənardan gəlib İsmayıllıda at oynadanlar". Quba hadisələrində də eyni fikrə rast gəlmişdik. Sizin əsərinizdə də bu fikir var: "Ermənistandan gəlib Bakıda at oynadanlar". Bunu necə qiymətləndirək? Bəyəm İsmayıllıdan olub İsmayıllıda at oynatmaq olarmı?
- Söhbət ondan gedir ki, mənim qəhrəmanım məşhur, gündə televiziyada görünən adamdır. Necə ola bilər ki, onu döyənlər tanımasın ki, bu kimdir? Mən bunu ədəbi priyom kimi istifadə etmişəm. Mənim əqidəmə görə, naxçıvanlılarla ermənistanlılar oralara İran imperiyasının ərazisi olan vaxtlarda gələnlərdir. Bunları bir-birindən ayırmaq çox çətindir. Ona görə də mənim ermənistanlılara dılğır münasibətim heç vaxt olmayıb. Mən deyə bilmərəm ki, bu naxçıvanlı olduğuna görə yaxşıdır, o biri ermənistanlı olduğuna görə pis. Bu, yaramaz münasibətdir.
- Əsərinizdə, ümumiyyətlə, qaçqınlara qarşı pis münasibətiniz sezilir.
- Əsərə daxil olmayan, yazıçının nəzərə almadığı məsələləri bura daxil etmək lazım deyil. Bu, vahid bir mövzudur: insan və qəddarlıq, ədalət və ədalətsizlik. Vahid mövzu budur ki, insanda rəhm olmalıdır. Kim olur-olsun rəhmsiz alınmır. İndi üstümə hücuma keçiblər və yəqin ki, davamı da olacaq. Taleyim maraqlı olacaq. Mən sizə bir şeyi deyə bilərəm ki, məmləkətimdən bir addım da kənara çıxmayacağam. Hakimiyyətlə konfrantasiyaya da getmək fikrim yoxdur. Onlar konfrantasiyaya getsələr düz iş görməyəcəklər. Biz özümüzə həmişə "beş" yazırıq, ancaq bizə kənardan da qiymət yazan var axı. "İki" yazacaqlar, qarşısına da bir "minus" qoyacaqlar.
- Ümumiyyətlə, sizin bu əsəri indiki vəziyyətdə, torpaqlarımızın 20 faizinin işğal altında olduğu, 1 milyon qaçqınımızın olduğu bir vaxtda yazılması naqolay çıxmır ki?
- Kuprinə deyirlər ki, Rusiyanı fahişələr basıb, sən isə lirik mövzularda qəribə əsərlər yazırsan, heç yeridirmi? Kuprin cavab verir ki, bəs lirik əsərləri elə məmləkətin bu vəziyyətində yazarlar da. Türklərlə bizim aramızda fərq var. Türklər heç vaxt demir ki, biz bu torpaqların əbədi sakinləriyik. Tarixi olduğu kimi yazırlar. Mən üç il bundan qabaq Karsa getmişdim, Anı şəhərinə. Qədim erməni torpaqlarından biridir. Orada ciddi restavrasiya işləri gedirdi. Akdamara getdim, ilahi, nə qədər turist vardı. Mən Əylisin turistdən məhrum olunmağını istəmirəm. Əgər Əylisi Əylis kimi saxlasaydılar, indi bura o qədər turist gələcəkdi ki... Əylis cənnət olacaqdı.
- Nəyə baxacaqdılar?
- Nəyə baxacaqdılarsa, indi o şeylər yoxdur.
- Deyirsiz, yanı bu əsər indi yazılmalıydı?
- İndi camaatın pis vaxtıdır, amma bir şey də var: bu, yazılmalı idi. Vallah yazılmalı idi. Ermənilər yazıblar ki, Əkrəm bu əsəri bizim sayıqlığımızı itirməyimiz üçün yazıb ki, işlərini görsünlər (gülür). Mən inanıram ki, bu əsər insanların ürəyini yumşaldacaq. Bu məqsədlə yazmışam. Yazıçı nə torpaq azad edəndir, nə torpaq verən, nə də torpaq alan. Yazıçının işi ürəyi yumşaltmaqdır. Bu əsəri niyə yazdığımı bilirəm, başıma nə gələcəyini də. Arzum budur ki, bu müsibətlər həddini aşmasın.
Bir məqamı da xüsusi qeyd etmək istəyirəm: heç kim bu söhbətləri Ziyalılar Forumu ilə əlaqələndirməsin. Rafiq Əliyev, Cəmil Həsənli, Ramiz Rövşən, Rüstəm İbrahimbəyov, Eldar Namazov kimi insanlar necə deyə bilər ki, Əkrəm, sən belə yox, başqa cür fikirləş. Eldar Namazov siyasət adamıdır, ancaq heç vaxt belə şey deməz. Kim necə düşünür, elə də hərəkət edir. Məsələn, mən Ziyalılar Forumunu siyasiləşdirməyin əleyhinə olmuşam. Bunu Rafiq Əliyev də, Ramiz Rövşən də istəmir. Çünki siyasətçinin siyasətçi işi var, ziyalının ziyalı.
- Əylisə gedəndə sizə münasibət necə olacaq, bu barədə düşünmüsünüz?
- Əylis camaatı mənə heç nə etməz. Ancaq bir-iki provokator olacaq yəqin ki. Sadə camaatın nə işinə qalıb ki, Əkrəm nə yazıb. Biz ölüb gedəcəyik, artıq mənim o yaşım deyil, amma yenə deyirəm, bunu kimsə yazmalıydı.
- Əsərinizə ziyalıların münasibəti sizi qane edirmi?
- Anargil bu prosesə qoşulsalar, əmin olacağam ki, 1937-ci il bərpa olunur.
- Anar demişdi ki, mən Xocalıya görə ermənilərə haqq qazandırsam, mənə dərhal Nobel verərlər. Siz necə düşünürsünüz, sizə Nobel verərlərmi?
- Orda oturub gözləyirlər ki, kimsə Qarabağdan yazacaq, ona Nobel versinlər? Bunlar dəlidir vallah. Nobel nədir. Nobel Henrix Böll, Şoloxov alıb. Bu, bazardı, nədi ki, Əkrəm yatsın, yuxusunda Nobel görsün? Hər yazılana Nobel verilmir.