Müasir dövrün təhsili artıq təkcə məktəb divarları arasında baş verənlərlə məhdudlaşmır. Şagirdin şəxsiyyət kimi formalaşması, onun maraq və istedadlarının vaxtında aşkarlanması, sağlam sosial mühitdə inkişafı və gələcək həyatına hazırlanması üçün məktəbdənkənar təhsil əvəzsiz əhəmiyyət daşıyır. Məktəbdənkənar təhsil məktəb mühitindən kənarda – daha sərbəst, yaradıcı və tətbiqi yönümlü şəkildə həyata keçirilən əlavə tədris və tərbiyə prosesidir. Burada uşaqlar biliklərdən çox bacarıqlar əldə edir, özlərini sınayır, kollektiv əməkdaşlıq və özünüifadə vərdişləri formalaşdırır, eyni zamanda həyatla məktəb arasında bir körpü qururlar.
Bu təhsil forması uşağın yaradıcılıq potensialının üzə çıxarılmasına, düşünmə və qərarvermə bacarıqlarının inkişafına, öz maraqlarını dərk etməsinə və şəxsi təşəbbüskarlığa söykənən fəaliyyətlərə qatılmasına şərait yaradır. Məktəbdənkənar məşğələlər uşağın həm sosial, həm intellektual, həm də emosional inkişafında mühüm rol oynayır. Burada qazandığı təcrübə və bacarıqlar ona gələcəkdə peşə seçimi, cəmiyyətlə ünsiyyət və liderlik keyfiyyətlərinin formalaşmasında ciddi üstünlüklər verir. Bu səbəbdən məktəbdənkənar təhsilin genişləndirilməsi və daha əlçatan formaya salınması, eyni zamanda müasir idarəetmə sistemlərinə inteqrasiyası dövlətin təhsil siyasətində önəmli istiqamətlərdən birinə çevrilib.
2023-cü ildən etibarən Elm və Təhsil Nazirliyi bu sahədə yeni bir mərhələnin əsasını qoyaraq məktəbdənkənar təhsil müəssisələrinə şagird qəbulunu ilk dəfə elektron sistem üzərindən həyata keçirməyə başlayıb. Bu sistem, ənənəvi qeydiyyatın yaratdığı çətinlikləri aradan qaldırmaqla yanaşı, həm də valideynlər üçün prosesi şəffaf, sürətli və rahat bir formaya salıb. Pilot layihə kimi tətbiq edilən bu yenilik ilk mərhələdə 20 məktəbdənkənar müəssisəni əhatə edib. Qısa müddət ərzində 13 mindən çox müraciət qeydə alınıb və onların içərisindən 10 min nəfərdən artıq uşaq bu müəssisələrə qəbul olunub. Bu rəqəmlər həm cəmiyyətin bu sahəyə marağının, həm də mövcud potensialın nə qədər geniş olduğunu göstərir.
2025-ci ildə layihənin coğrafiyası daha da genişlənib və pilot müəssisələrin sayı 50-yə çatdırılıb. Nazirliyin proqnozlarına əsasən, bu il ərzində elektron sistem vasitəsilə 25 minə yaxın şagirdin məktəbdənkənar təhsil müəssisələrinə cəlb olunması gözlənilir. Bu, həm sistemin səmərəliliyinin göstəricisidir, həm də təhsildə inklüzivliyin və əlçatanlığın təmin olunmasına yönəlmiş mühüm addım kimi dəyərləndirilir.
Hazırda ölkə üzrə məktəbdənkənar təhsil sahəsində 29 müxtəlif idman növü üzrə məşğələlərlə yanaşı, optimallaşdırılmış 10 istiqamət üzrə ümumilikdə 73 adda dərnək fəaliyyət göstərir. Bu istiqamətlərə texniki yaradıcılıq, musiqi və incəsənət, rəssamlıq, teatr, nitq mədəniyyəti, ekologiya və təbiət elmləri, rəqs, xalq tətbiqi sənəti, kompüter texnologiyaları, proqramlaşdırma və digər sahələr daxildir. Bu dərnəklər uşaqlara yalnız bilik yox, həm də düşüncə çevikliyi, estetika duyumu, texniki təfəkkür və sosial məsuliyyət qazandırır.
Ən önəmlisi isə odur ki, məktəbdənkənar təhsil şagirdin formal təhsil çərçivəsindən kənara çıxaraq həyatı daha geniş bucaq altında qavramasına, müxtəlif situasiyalarda özünü ifadə etməsinə və potensialını daha erkən yaşlardan reallaşdırmasına imkan verir. Bu baxımdan məktəbdənkənar təhsil yalnız əlavə məşğələlər yox, uşağın gələcəyinə qoyulan strateji sərmayə kimi qəbul olunmalıdır.
Elm və Təhsil Nazirliyinin bu sahədə həyata keçirdiyi elektron sistem yeniliyi isə bu sərmayəni daha düzgün, şəffaf və səmərəli şəkildə yönləndirməyə imkan verir. Beləliklə, Azərbaycanın təhsil sistemində hər bir uşağın potensialının üzə çıxarılması və cəmiyyətə faydalı vətəndaş kimi yetişdirilməsi yolunda daha bir mühüm addım atılmış olur. Bu addımlar göstərir ki, uşaqlar üçün geniş imkanlar yaratmaq – əslində ölkənin gələcəyinə edilən ən qiymətli sərmayədir. Məktəbdənkənar təhsil isə bu gələcəyin yaradıcı, bacarıqlı və sosial yönümlü fərdlərlə formalaşmasına aparan ən güclü yollardan biridir.
Zeynal ABDİN,
AzNews.az