Azərbaycanda dövlət dəstəyi ilə həyata keçirilən aqrar sığorta sistemi bu gün kənd təsərrüfatı sahəsində risklərin idarə olunmasında yeni mərhələnin başlanğıcı sayılır. Hazır mexanizm istər iri, istər xırdabuynuzlu heyvan təsərrüfatlarını, istərsə də bitkiçilik və balıqçılıq sahələrini əhatə edir və fermerlərə indiyədək görünməyən genişlikdə müdafiə təmin edir. Sığorta paketləri yoluxucu xəstəliklərdən tutmuş zəhərlənməyə, ildırım, dolu, sel, torpaq sürüşməsi, vəhşi heyvan hücumu və hətta oğurluq kimi əlavə risklərə qədər çoxşaxəli mexanizmi ehtiva edir. Maraqlı tərəfi budur ki, dövlət aqrar sığorta haqqının düz 50 faizini özü qarşılayır və bunun sayəsində fermerlər üçün maliyyə yükü xeyli azalır.
Aznews.az şərh edir ki, belə modelin ölkə kənd təsərrüfatında dayanıqlılıq yaratması bir neçə istiqamətdə özünü göstərir. Birincisi, risklərin geniş spektrini əhatə etməsi fermer üçün sabit gəlirə zəmanət verir. Məsələn, 1000 manatlıq inəyi yalnız 24,5 manata (əgər yalnız baza riskləri sığortalanırsa) və ya əlavə risklərlə birlikdə 39 manata sığortalamaq imkanı real zərər baş verərsə, fermerin illik gəlirinin birdən-birə sıfırlanmasının qarşısını alır. Bu, xüsusilə heyvandarlığın dominant olduğu kənd rayonlarında fermer ailələrinin sosial müdafiəsi üçün fundamental əhəmiyyət daşıyır.
İkinci önəmli aspekt, dövlət subsidiyası və rəqəmsal ödəniş imkanları sayəsində kənd təsərrüfatında “kölgə” əməliyyatlarının azalması və bazar iştirakçılarının stimullaşdırılmasıdır. Fermerlərin artıq sadəcə mobil telefonla AsanPay vasitəsilə heyvanını və ya təsərrüfatını sığortalaya bilməsi bu xidməti kütləviləşdirir və kənd yerlərində müasir maliyyə savadlılığını artırır. Həm də sığorta müqavilələrinin müxtəlif müddətlərə - 1-3 il - bağlanması fermerə risk idarəsində daha çox seçim və rahatlıq verir.
Üçüncü məqam isə sığorta ilə əhatə olunan risklərin genişliyi və icbari qeydiyyat mexanizmləridir. Elektron Kənd Təsərrüfatı İnformasiya Sistemi üzərindən sığorta olunan heyvanlar və təsərrüfatlar vahid reyestrə düşür, bu isə dövlətin kənd təsərrüfatı statistikası və risk planlaşdırmasında şəffaflığı və dəqiqliyi artırır. Bu mexanizmin real effektini Türkiyə və Avropa İttifaqı ölkələrinin təcrübəsində də görmək mümkündür: dövlət subsidiyalı aqrar sığorta fermer gəlirlərinin sabitliyinə, aqrar kreditlərin əlçatanlığına və kənd yerlərində yaşayış səviyyəsinin qorunmasına müsbət təsir göstərib.
Digər tərəfdən, Azərbaycanda sığorta bazarının məhz aqrar sektorda bu qədər əlçatan olması, yeni investor və startapların yaranmasına da zəmin yaradır. Aqrar sığorta mexanizmi həmçinin banklar üçün kənd təsərrüfatı kreditlərinin riskini azaltdığı üçün, bu sahəyə daha sərfəli şərtlərlə kredit cəlb etmək imkanlarını genişləndirir. Praktik nümunə olaraq qeyd etmək olar ki, kənd təsərrüfatında sığorta “zənciri” gücləndikcə, regionlarda sosial sabitlik və investisiya cəlbediciliyi artır.
Müasir sığorta imkanları həm də kənd təsərrüfatında innovasiyaların yayılmasına təkan verir. Risklərin sığortalanması fermeri daha modern texnologiyalara investisiya etməyə, məhsuldarlığı artırmağa və yeni bazarlara çıxmağa ruhlandırır. Məsələn, beynəlxalq təcrübədə kənd təsərrüfatı sığortası olan təsərrüfatlar innovativ texnologiyaları (rəqəmsal heyvan izləmə, “smart farming” həlləri və s.) daha tez mənimsəyir, çünki risk yükünü bölüşür və rahat şəkildə inkişaf strategiyası qurur.
Ümumiyyətlə, Azərbaycanın aqrar sığorta mexanizmi kənd təsərrüfatında həm risklərin, həm də imkanların balanslı idarə olunmasında strateji vasitə kimi çıxış edir və bu, təkcə fermerlərin deyil, ölkənin ərzaq təhlükəsizliyi, sosial sabitlik və iqtisadi dayanıqlığı üçün də əhəmiyyətlidir.
Nuray,
Aznews.az