Sabah Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli simalarından biri, istedadlı şair, tərcüməçi və ictimai xadim Nigar Rəfibəylinin anım günüdür. O, 9 iyul 1981-ci ildə Bakıda vəfat edib.
Nigar xanımın həyat yolu və ədəbi fəaliyyəti 20-ci əsr Azərbaycan qadınının taleyini və dirənişini özündə əks etdirir. Gözəlliyi, zəkası və zəmanəsini qabaqlayan düşüncələri ilə Nigar Rəfibəyli uzun illər Azərbaycan qadınının sözə, sənətə, vəfa və inama olan sarsılmaz bağlılığının simvoluna çevrilib.
O, 1913-cü ildə Bakıda Azərbaycanın ilk azərbaycanlı həkimi və məşhur ictimai-siyasi xadimi Xudadat bəy Rəfibəylinin ailəsində dünyaya göz açmışdı. Atasının 1920-ci ildə, yəni Nigar xanım hələ yeddi yaşında ikən sovet hökuməti tərəfindən güllələnməsi onun ömür boyu içində daşıdığı bir ağrının başlanğıcı oldu. Bu itki sadəcə bir valideynin yoxluğu deyildi, həm də bir ideyanın, bir dövrün zorakılıqla bitməsinin şahidliyi idi. Elə bu səbəbdən də Nigar Rəfibəylinin poeziyasında daim bir kədər, bir narahatlıq, həm də güclü bir dirəniş havası hiss olunur.
Gənc yaşlarından ədəbiyyata maraq göstərən Nigar Rəfibəyli sonradan təkcə şair kimi deyil, həm də peşəkar tərcüməçi kimi tanındı. O, bir çox dünya klassiklərini Azərbaycan dilinə çevirdi, xüsusilə də fransız və rus ədəbiyyatından etdiyi tərcümələrlə dilimizə poetik zənginlik qatdı. Tərcümə işinə yanaşması hər zaman yaradıcı idi – o, mətni sadəcə çevirmir, onu azərbaycanlı oxucunun dünyagörüşünə uyğunlaşdırır, duyğusunu yerli zəminə oturdurdu.
Nigar Rəfibəyli həm də Azərbaycan ədəbiyyatında qadın poetikasının güclənməsində mühüm rol oynadı. Onun şeirlərində qadının daxili aləmi, sevgisi, ağrısı, dözümü və cəmiyyətlə münasibəti dərin poetik dillə təqdim olunurdu. O, qadını passiv hissə deyil, düşünən, sevən, dirənən və yaradan varlıq kimi təqdim edirdi. Bu isə 20-ci əsrin ortalarında cəsarətli və yenilikçi mövqe idi.
Xalq şairi Rəsul Rza ilə ailə qurmuşdu. Onların ailə münasibətləri qarşılıqlı ehtiram və yaradıcılıq harmoniyası üzərində qurulmuşdü. Onların birgə həyatı təkcə sevgi deyil, həm də mənəvi dayaq idi. Maraqlıdır ki, Nigar Rəfibəyli son illərini ağır xəstəliklə mübarizədə keçirdikdə, Rəsul Rza bu dərdin ağırlığına tab gətirə bilmədi və ondan əvvəl dünyasını dəyişdi. Nigar xanım isə, ərinin ölümündən xəbərsiz dünyadan köçdü. Bu iki tale elə bir-birinə bağlı idi ki, ayrı düşməkləri belə mümkün olmadı.
O, həm də ilk qadınlar sırasında Azərbaycan Yazıçılar İttifaqında məsul vəzifə tutmuş, qadın yazıçılara yol açan nüfuzlu şəxsiyyət olmuşdu. Onun fəaliyyəti təkcə ədəbiyyatla məhdudlaşmırdı, Nigar Rəfibəyli həm də ziyalı mövqeyi ilə, ictimai düşüncəsi ilə yadda qalıb. Hər zaman sözə, ədəbə, mənəviyyata sədaqətlə yanaşıb, siyasətin sərt çağlarında belə əqidəsini qoruyub saxlayıb.
Nigar Rəfibəylinin həyatı bir ömürlük sevgi, ağır ailə itkisi, poetik yaradıcılıq və cəmiyyət qarşısında məsuliyyət hissinin birləşdiyi dolğun mənəvi mənzərədir. Onun ruhu hələ də Azərbaycan ədəbiyyatında dolaşır, qadın şairlərə yol göstərir, oxuculara sədaqətin, ləyaqətin və sözün müqəddəsliyini xatırladır.
Bu gün onu anmaq, təkcə bir şairi xatırlamaq deyil, həm də onun təmsil etdiyi bütöv bir mənəviyyat modelinə sayğı göstərməkdir. Nigar Rəfibəylinin həyatı film kimi keçdi, amma arxasında yazılı və duyulası bir gerçək qoydu.
Zeynal ABDİN,
AzNews.az
Ask ChatGPT