2025-ci ilin ilk altı ayında Azərbaycanda ümumilikdə 25 qida zəhərlənməsi hadisəsi qeydə alınıb. Bu barədə "Report"un sorğusuna cavab olaraq Qida Təhlükəsizliyi Agentliyi (AQTA) məlumat verib. Qeyd olunub ki, ümumilikdə 162 nəfər bu hadisələrdən zərər çəkib. Rəsmi statistikaya görə, təsdiqlənmiş zəhərlənmə hadisələrinin 15-i məişət şəraitində, 10-u isə ictimai iaşə müəssisələrində baş verib. Zəhərlənmələrin əsas səbəbi məhsulların hazırlanması və istehlakı zamanı sanitar-gigiyenik qaydalara riayət olunmamasıdır. Agentlik əlavə edib ki, hesabat dövründə zəhərlənmələr nəticəsində ölüm halı qeydə alınmayıb.
Qida zəhərlənmələri xüsusilə yay aylarında daha tez-tez baş verir. Bunun əsas səbəbi yüksək temperaturda mikroorqanizmlərin sürətlə çoxalması və qidanın tez xarab olmasıdır. İnsanların açıq havada, piknik şəraitində və ya küçə yeməkləri vasitəsilə qida istehlakı da riski artırır. Bu baxımdan, həm fərdi vətəndaşlar, həm də qida istehsalı və satışında iştirak edən bütün subyektlər xüsusi diqqət göstərməlidir.
Qida zəhərlənmələrinin qarşısını almaq üçün ilk növbədə məişət səviyyəsində gigiyenik vərdişlər formalaşmalıdır. Əllərin yeməkdən əvvəl və sonra sabunla yuyulması, mətbəx səthlərinin təmiz saxlanılması, çiy və bişmiş qidaların ayrı saxlanması bu vərdişlər sırasındadır. Ən əsası isə, bişirilmiş yeməklərin otaq temperaturunda uzun müddət saxlanmaması təmin edilməlidir. Bişmiş qida maksimum 2 saat ərzində soyuducuya yerləşdirilməli, qalıqlar isə təkrar qızdırılarkən tam isitilməlidir.
İctimai iaşə müəssisələri üçünsə məsuliyyət daha yüksəkdir. Restoran və kafelərdə istifadə olunan məhsulların saxlanma temperaturu, bişirilmə prosesi, personalın təmizliyi və iş rejimi ciddi nəzarətdə olmalıdır. Çiy ət və balıq məhsullarının hazırlanması, tez xarab olan süd məhsullarının saxlanması və açıq vitrinlərdə təqdim edilən salat və şirniyyatlar daha çox risk daşıdığı üçün bu sahələrə xüsusi diqqət yetirilməlidir. Məhsulların etiketindəki saxlanma şərtlərinə uyğun davranmaq da vacibdir.
Bundan əlavə, tarladan süfrəyə qədər olan zəncir – yəni məhsulun istehsalı, daşınması, saxlanması və təqdimatı – boyunca bütün mərhələlərdə təhlükəsizlik standartlarına əməl olunmalıdır. Buraya suyun təmizliyi, qablaşdırma materiallarının gigiyenası, qida ilə təmasda olan alətlərin sanitariyası da daxildir.
Yay aylarında vətəndaşlar bazardan, küçə satıcılarından və ya lisenziyasız məkanlardan alınan qidalara qarşı daha diqqətli olmalıdır. Soyuducu şəraitində saxlanılmayan süd məhsulları, qaynadılmamış dondurmalar, təkrar isitilən yağda qızardılmış yeməklər, günün altında saatlarla qalan salatlar və tortlar bu fəsildə ciddi təhlükə yarada bilər. Eyni zamanda plastik qablarda, günəş altında satılan içkilər də kimyəvi zəhərlənmə riskini artırır.
Qurumların – xüsusilə AQTA-nın – bu kontekstdə rolu həlledicidir. Məhsul istehsal edən və satışı ilə məşğul olan müəssisələr mütəmadi yoxlanılmalı, gigiyena qaydalarına riayət etməyən obyektlərə qarşı sərt sanksiyalar tətbiq olunmalıdır. Yay mövsümündə monitorinqlərin sayı artırılmalı, açıq bazarlarda, kənar satıcılarda, küçə yeməklərində sanitar norma pozuntuları real vaxtda aşkarlanaraq aradan qaldırılmalıdır. Həmçinin ictimai iaşə müəssisələrində çalışanlar üçün mütəmadi maarifləndirici təlimlər, gigiyena üzrə qısa kurslar və attestasiya prosesləri təşkil olunmalıdır.
Eyni zamanda ictimai məlumatlandırma kampaniyaları genişləndirilməlidir. Qida təhlükəsizliyi ilə bağlı maarifləndirici çarxlar, sosial şəbəkələrdə sadə dildə paylaşılacaq vizual təlimatlar, ictimai nəqliyyatda və marketlərdə yayımlanacaq xəbərdarlıqlar insanlar arasında məsuliyyətli qida istehlakı mədəniyyətinin formalaşmasına xidmət edə bilər. Bu gün bir çox zəhərlənmə halları vaxtında bilinmədiyi və erkən əlamətlərə əhəmiyyət verilmədiyi üçün daha ciddi nəticələrə gətirib çıxara bilir. Bu səbəbdən vətəndaşlar əgər qidadan sonra halsızlıq, ürəkbulanma, qarın ağrısı, ishal və ya qızdırma müşahidə edirsə, dərhal tibbi yardım almalıdırlar.
Nəticə olaraq, qida zəhərlənməsi təkcə fərdi bir problem deyil, bu, ictimai sağlamlıq məsələsidir və həm fərdlərin, həm müəssisələrin, həm də dövlət qurumlarının birgə məsuliyyətidir. Sadə gigiyenik qaydalara riayət etməklə və bu sahədə maariflənmə səviyyəsini artırmaqla bu təhlükənin qarşısını almaq mümkündür. Xüsusilə yay aylarında daha çox diqqət, daha çox nəzarət və daha çox məsuliyyət tələb olunur.
Pərvanə
AzNews.az