Bu ilin ilk yarısında Azərbaycanda duru bitki yağları və marqarin istehsalında azalma müşahidə olunub. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən, yanvar-iyun aylarında ölkədə 20 min 187,1 ton duru bitki yağı istehsal olunub ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 5,1 faiz azalma deməkdir. Həmin dövrdə marqarin istehsalı isə 23 min 512,5 ton təşkil edib və bu göstərici də illik müqayisədə 8,8 faiz aşağı düşüb. Eyni zamanda iyulun 1-nə olan statistikaya əsasən, ölkədə 4 min 592,2 ton duru bitki yağı, 4 min 359,8 ton marqarin ehtiyatı qeydə alınıb. Bu ehtiyatlar illik müqayisədə müvafiq olaraq 7,2 faiz və 42,7 faiz azalıb.
İstehsalda və ehtiyatlarda müşahidə olunan bu azalma bir sıra faktorlarla izah oluna bilər. İlk növbədə, xammal çatışmazlığı və ya xammalın qiymətindəki artım daxili istehsala mənfi təsir göstərə bilər. Bitki yağlarının əsas xammalı olan günəbaxan, qarğıdalı və digər toxumların həm yerli, həm də xarici bazarlarda bahalaşması, bəzi ölkələrdə ixrac məhdudiyyətləri tətbiq olunması yerli emal müəssisələrinin fəaliyyətinə təsir edə bilər. İkinci əsas faktor kimi ixrac yönümlü istehsalın dəyişməsi göstərilə bilər. Yerli istehsalçılar bir çox hallarda məhsullarını xarici bazarlara çıxarmağa üstünlük verdiklərindən, daxili bazarda mövcudluq və ehtiyat səviyyələri aşağı düşə bilər.
Həmçinin, marqarin məhsullarına olan tələbatın dəyişməsi, xüsusilə sağlam qidalanma vərdişlərinin artması və insanlar arasında təbii yağlara (məsələn, kərə yağı, zeytun yağı) marağın yüksəlməsi, bu məhsulun istehsalının azalmasına təsir edən sosial davranış faktorlarındandır. Son illərdə bir sıra ölkələrdə marqarin məhsullarına qarşı müəyyən mənfi ictimai rəy formalaşıb və bu tendensiya Azərbaycanda da istehlak strukturuna təsir etmiş ola bilər.
Bununla yanaşı, ölkədə ümumi qida məhsulları istehsalında əhəmiyyətli artım qeydə alınıb. Belə ki, cari ilin ilk altı ayında Azərbaycanda 2 milyard 628,5 milyon manatlıq qida məhsulları istehsal edilib. Bu göstərici ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 12 faiz çoxdur. Bu artım əhalinin ümumi qida tələbatının yüksəlməsi, istehsal müəssisələrinin genişlənməsi və müəyyən sahələrdə idxaldan asılılığın azaldılması istiqamətində atılan addımların nəticəsi kimi qiymətləndirilə bilər.
Qida məhsulları sektorunda yaşanan bu fərqli tendensiyalar duru yağ və marqarin istehsalındakı azalmanı kompensasiya etməsə də, ümumi sektorun dirçəlməkdə olduğunu göstərir. Dövlət tərəfindən aqrar sənaye sahəsinə yönəldilən subsidiyalar, kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı ilə məşğul olan müəssisələrə dəstək proqramları və ixracın təşviqi mexanizmləri gələcəkdə bu sahənin daha sabit və davamlı inkişafını təmin edə bilər. Eyni zamanda daxili tələbatın analizi, əhalinin istehlak prioritetlərinə uyğun məhsul çeşidlərinin artırılması və keyfiyyət göstəricilərinin yüksəldilməsi də bu sahədə dayanıqlılığın əsas şərtləri sırasındadır.
Duru bitki yağı və marqarin məhsulları qida sənayesində strateji məhsullar hesab olunur. Onların təkcə birbaşa istehlak üçün deyil, həm də şirniyyat, çörəkbişirmə, qənnadı məhsulları, "fast-food" sektoru və digər qida istehsalı sahələrində kütləvi istifadəsi bu məhsulların stabil mövcudluğunu və davamlı istehsalını zəruri edir. Belə olan halda, ölkə üçün bu məhsulların idxaldan asılılığını azaltmaq, yerli xammal bazasını genişləndirmək və emal sənayesində texnoloji yenilənmələr aparmaq strateji prioritet olmalıdır.
Nəticə etibarilə, duru yağ və marqarin istehsalında azalma tendensiyası mövcud olsa da, bu sahədə müvafiq dəstək və islahatlar vasitəsilə vəziyyətin sabitləşdirilməsi mümkündür. Eyni zamanda qida sənayesində ümumi artım dinamikası ölkənin ərzaq təhlükəsizliyi və iqtisadi dayanıqlılığı baxımından pozitiv siqnaldır. Gələcək dövrlərdə bu məhsulların istehsal və ehtiyat göstəricilərinin yenidən yüksəlməsi üçün dövlət dəstəyi ilə yanaşı, özəl sektorun da təşəbbüsləri və investisiya maraqları həlledici olacaq.
AzNews.az