Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi yanında Dövlət Əmək Müfəttişliyi Xidməti son günlər ölkə ərazisində müşahidə olunan yüksək temperatur fonunda mühüm xəbərdarlıq yayıb. Bildirilib ki, havanın temperaturu 41°C-dən yuxarı olduqda, işəgötürənlər işçilərin həyat və sağlamlığının qorunması üçün zəruri tədbirlər görməyə borcludurlar. Bu məsələ təkcə etik deyil, eyni zamanda hüquqi məsuliyyət daşıyır. Əmək Məcəlləsinin müvafiq müddəalarına əsasən, belə hava şəraitində açıq havada və ya sərinləşdirici qurğularla təmin olunmayan qapalı məkanlarda bütün növ işlərin icrası müvəqqəti olaraq dayandırılmalıdır.
Belə hallarda işçilərin orqanizminin həddən artıq qızmasının, günvurma və istilik şokunun qarşısını almaq məqsədilə onların təhlükəsizliyinin təmin edilməsi əsas prioritetdir. Həddindən artıq isti hava şəraitində işləmək insan orqanizmi üçün ciddi təhlükə yaradır. İsti mühitdə uzunmüddətli fiziki fəaliyyət ürək-damar, tənəffüs və sinir sisteminə mənfi təsir göstərməklə yanaşı, məhsuldarlığın azalmasına, əmək intizamının pozulmasına və istehsalat qəzası riskinin artmasına səbəb olur.
Nazirliyin açıqlamasına əsasən, belə vəziyyətlərdə işçilərə müntəzəm fasilələr verilməli, bu fasilələr ərzində sərinləmək üçün şərait yaradılmalıdır. Fasilələrin sayı və müddəti isə müəssisə rəhbərliyi ilə həmkarlar təşkilatının birgə qərarı ilə müəyyənləşdirilməlidir. Əhəmiyyətli nüanslardan biri də odur ki, bu fasilələr iş vaxtının tərkib hissəsi sayılır və həmin vaxt ərzində işçiyə tam əmək haqqı — tarif maaşına uyğun ödəniş verilməlidir. Digər tərəfdən, əgər iş ümumiyyətlə dayandırılırsa, bu, işçinin təqsiri olmadan baş vermiş boşdayanma kimi qiymətləndirilir və bu halda işçiyə tarif maaşının ən azı üçdə iki hissəsi ödənilməlidir.
Qeyd edək ki, əmək şəraiti imkan verirsə, günün ən isti saatlarında — əsasən 12:00-dan 16:00-a qədər — işlər müvəqqəti dayandırıla, daha uzun fasilə tətbiq edilə və ya iş rejimi dəyişdirilərək, günün sərin vaxtlarına keçirilməklə gün ərzində hissələrə bölünə bilər. Bu cür tədbirlər həm əmək məhsuldarlığını qorumağa, həm də işçilərin sağlamlığını təhlükəyə atmamağa xidmət edir.
Beynəlxalq təcrübədə də ekstremal hava şəraitində iş şəraitinə dair tələblər mövcuddur. Dünya Səhiyyə Təşkilatı və Beynəlxalq Əmək Təşkilatı işəgötürənləri yüksək istilik riski olan günlərdə işçiləri fiziki yüklənmədən uzaq tutmağa, iş qrafiklərini daha çevik şəkildə tənzimləməyə və sərin su, kölgə, ventilyasiya sistemləri kimi dəstəkləyici vasitələrlə təmin etməyə çağırır. Hətta bəzi ölkələrdə işə başlamazdan əvvəl hərarət, rütubət və istilik indeksinə əsasən gündəlik “işəgötürmə riski qiymətləndirməsi” aparılması qanunvericiliklə tənzimlənir.
Azərbaycanda isə bu istiqamətdə mövcud hüquqi baza işçilərin qorunmasına imkan verir, lakin onun icrasının təmin olunması üçün ciddi nəzarət, işəgötürənlərin maarifləndirilməsi və işçilərin hüquqları barədə məlumatlılığının artırılması vacibdir. Xüsusilə tikinti, kənd təsərrüfatı, yol inşaatı və digər açıq hava şəraitində görülən işlərdə çalışan şəxslər bu təhlükələrlə birbaşa üz-üzə qalırlar. Buna görə də müvafiq qurumların nəzarət tədbirləri ilə yanaşı, vətəndaşların da hüquq və vəzifələri barədə bilikli olması, təhlükəli hallarda müvafiq orqanlara müraciət etməyi bacarması olduqca önəmlidir.
Sonda qeyd etmək lazımdır ki, ekstremal hava şəraitində əmək hüquqlarının qorunması yalnız qanuni öhdəlik deyil, eyni zamanda sosial məsuliyyət məsələsidir. İşəgötürənlər işçilərin rifahını və təhlükəsizliyini təmin etməklə həm öz nüfuzlarını möhkəmləndirir, həm də iş mühitində sağlam və davamlı əmək münasibətləri yaradırlar. İsti havalarda düzgün təşkil olunmuş iş prosesi isə həm sağlamlıq risklərini azaldır, həm də ümumi əmək məhsuldarlığını müsbət istiqamətdə təsirə məruz qoyur.
AzNews.az