Son illərdə Azərbaycanda adların dəyişdirilməsi ilə bağlı müraciətlərin sayında artım müşahidə olunur. Bu il Nazirlər Kabineti yanında Terminologiya Komissiyasının nəzdində fəaliyyət göstərən Adlar və Soyadlar üzrə Komissiyaya 300-dən çox müraciət daxil olub. Terminologiya Komissiyasının sədr müavini Sayalı Sadıqovanın verdiyi məlumata görə, bu müraciətlərin əksəriyyəti qeydiyyat idarələrində valideynlər tərəfindən qoyulmuş adların dəyişdirilməsi ilə bağlıdır. Onun sözlərinə görə, ad insanın kimliyini müəyyən edən əsas göstəricilərdən biridir və bu göstərici ictimai həyatın bütün sferalarında – gündəlik nitqdə, iş prosesində, sənədlərdə və sosial ünsiyyətdə xüsusi önəm daşıyır. Buna görə də insan adı yalnız bir fərdin deyil, eyni zamanda onun mənsub olduğu xalqın, mədəniyyətin və dilin daşıyıcısı kimi çıxış edir.
Son dövrlərdə bir sıra adların gülüş doğurması, mənalarının anlaşılmaz və ya mənfi olması, orfoqrafik baxımdan düzgün yazılmaması səbəbilə onların dəyişdirilməsinə ehtiyac yaranır. Lakin bu proses təkcə texniki və ya dilçiliklə bağlı məsələlərlə məhdudlaşmır. Əslində, ad dəyişdirmə qərarlarının arxasında sosial və psixoloji amillər dayanır.
İnsanlar bir çox hallarda öz adlarının ictimai məkanda qəbul olunmadığını, yad və ya anlaşılmaz səsləndiyini hiss etdikdə, sosial narahatlıq keçirə bilirlər. Bu isə onların özünüqiymətləndirməsinə, ictimai münasibətlərinə və peşəkar fəaliyyətinə təsir göstərir. Xüsusilə, mənfi çağırışlara səbəb olan, zarafata və ya lağ obyektinə çevrilən adlar daşıyıcıları üçün emosional yükə çevrilir. Belə hallarda şəxs özünə qarşı olan münasibətin daha ciddi və hörmətli səviyyəyə keçməsini istəyir və ad dəyişikliyini çıxış yolu kimi görür.
Digər tərəfdən, bəzən insanlar milli kimliklərinə daha uyğun, dəyərləri və şəxsiyyətlərini daha yaxşı ifadə edən adlara sahib olmaq istəyirlər. Bu, həm milli oyanışla, həm də fərdi şəxsiyyət axtarışı ilə bağlıdır. Zaman keçdikcə insan həyatında baş verən dəyişikliklər – yeni mühit, peşə, sosial dairə, mədəni özünüdərk – onu adını dəyişdirməyə sövq edə bilər. Məsələn, bəzi şəxslər uşaq vaxtı onlara qoyulmuş qeyri-adi və ya qəribə adların böyüdükcə onlara uyğun gəlmədiyini düşünür və daha universal, qavranılması asan və ya prestijli ad seçirlər.
Bütün bu faktorlar onu göstərir ki, ad yalnız sadə bir identifikasiya vasitəsi deyil, o, həm də sosial simvol, psixoloji güzgü və mədəni miras daşıyıcısıdır. Ona görə də ad seçimi və ya dəyişdirilməsi fərdin daxili dünyası, cəmiyyətin dəyərləri və ümumi mədəni dinamika ilə sıx bağlıdır. Azərbaycanda bu məsələ ilə bağlı maarifləndirmə və diqqətli yanaşma getdikcə daha da aktuallaşır. Terminologiya Komissiyasının da məqsədi məhz bu sahədə düzgün yanaşmaların təşviqidir – həm estetik və mənəvi, həm də dil baxımından zərif və uyğun adların yayılması, fərdlərin öz adları ilə qürur duymalarının təmin olunması.
AzNews.az