İstehlakçı davranışında ekoloji şüurun artması son illərin ən diqqətçəkən sosial və iqtisadi tendensiyalarından biridir. Xüsusilə qlobal miqyasda iqlim dəyişikliklərinin yaratdığı çağırışlar, ətraf mühitin qorunması ilə bağlı təşəbbüslərin güclənməsi və dövlətlərin dayanıqlı inkişaf hədəflərinə uyğun siyasətləri bu istiqamətdə ciddi dəyişikliklərə təkan verir. Araşdırmalar göstərir ki, insanların alış-veriş vərdişlərində ekoloji məsuliyyət getdikcə əsas meyarlardan birinə çevrilir və bu, həm istehsalçılar, həm də xidmət təklif edən şirkətlər üçün yeni bazar reallıqları formalaşdırır.
Qlobal səviyyədə müşahidə edilən dinamikanı bir neçə əsas faktor şərtləndirir. İlk növbədə, istehlakçılar məhsulların yalnız qiymət və keyfiyyətini deyil, həm də onların ətraf mühitə təsirini nəzərə almağa başlayıblar. Avropa İttifaqı ölkələrində aparılan sorğular göstərir ki, istehlakçıların 60 faizdən çoxu alış-veriş zamanı məhsulun ekoloji təmizliyinə diqqət yetirir, 40 faizədək hissəsi isə karbon izini azaltmaq üçün əlavə ödəniş etməyə hazırdır. ABŞ və Asiya bazarlarında da eyni tendensiya müşahidə olunur, burada xüsusilə gənc nəsil ekoloji məsuliyyəti daha çox önə çəkir.
Şirkətlərin bu davranış dəyişikliyinə verdiyi reaksiya da maraqlıdır. Ənənəvi istehsal metodları ilə bazarda mövqeyini qorumaq çətinləşdiyi üçün böyük brendlər artıq “yaşıl” sertifikatlar, təkrar emal olunan materiallardan istifadə və dayanıqlı istehsal zəncirlərinə daha çox sərmayə yönəldirlər. Bu, həm reputasiya, həm də bazar payı baxımından strateji addım sayılır. Eyni zamanda, texnologiya və logistikada innovasiyalar, məsələn, karbon neytral daşınma və rəqəmsal izləmə sistemləri, istehlakçılara şəffaflıq təqdim etməklə onların seçimlərinə təsir göstərir.
Azərbaycan bazarında da bu tendensiyanın ilkin əlamətləri hiss olunur. Xüsusilə gənclər və urban əhali arasında plastik istifadəsinin azaldılması, yerli və ekoloji təmiz məhsullara marağın artması diqqət çəkir. Ərzaq sektorunda orqanik məhsulların çeşidinin genişlənməsi, geyim sənayesində isə beynəlxalq “yaşıl moda” hərəkatının təsiri altında yerli dizaynerlərin təbii xammaldan istifadəyə yönəlməsi bunun göstəricisidir. Lakin hələ ki, geniş miqyaslı təsirdən danışmaq üçün bazar təkliflərinin və ekoloji maarifləndirmənin daha da inkişaf etməsi zəruridir.
Ekoloji şüurun artması həm də iqtisadi sferada yeni fürsətlər açır. Yaşıl investisiya fondları, ekoloji startapların inkişafı və təkrar emal sahəsində təşəbbüslər iqtisadiyyatın diversifikasiyası baxımından perspektivli görünür. Dünya Bankının hesabatlarında qeyd olunur ki, “yaşıl iqtisadiyyat”a keçid qlobal ÜDM-in 2-3 faiz artımına səbəb ola bilər. Bu tendensiyanın Azərbaycanda da stimullaşdırılması yerli bazarın beynəlxalq trendlərə uyğunlaşmasına və ixrac imkanlarının genişlənməsinə xidmət edə bilər.
Beləliklə, ekoloji şüurun istehlakçı davranışına təsiri artıq qlobal bazarın reallıqlarını dəyişdirir və yaxın illərdə bu prosesin daha da güclənəcəyi gözlənilir. Bu, həm ətraf mühitin qorunması baxımından, həm də yeni iqtisadi imkanların yaranması nöqteyi-nəzərindən strateji əhəmiyyət daşıyır. Azərbaycanda da bu istiqamətdə atılacaq addımlar yalnız ekoloji sabitliyi deyil, həm də iqtisadi dayanıqlığı təmin etmək üçün mühüm platforma ola bilər.
Nuray,
Aznews.az