2025-ci ilin ilk səkkiz ayında Azərbaycanda istehlak qiymətlərində 5,6 faizlik artım qeydə alınıb. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, ən yüksək bahalaşma qida məhsulları, içkilər və tütün məmulatlarında müşahidə olunub. Avqust ayı üzrə aylıq müqayisədə isə 0,4 faiz artım qeydə alınsa da, xüsusən ət, süd, yağ məhsulları və bəzi meyvə-tərəvəzlərdə qiymətlərin qalxması diqqət çəkib. Qeyri-qida məhsulları ilə yanaşı, əhaliyə göstərilən ödənişli xidmətlərdə də qiymətlərin artımı ilin əvvəlindən bəri davam edir.
Qiymət dinamikasının belə bir trayektoriyada inkişafı yalnız daxili bazarın təsirləri ilə izah olunmur. Qlobal səviyyədə ərzaq qiymətlərində müşahidə olunan dəyişikliklər də mühüm rol oynayır. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının son hesabatına görə, 2024-cü ilin ortalarından başlayaraq süd məhsulları, bitki yağları və bəzi taxıl növlərində qiymət artımı müşahidə olunub. Bu tendensiyalar beynəlxalq bazarlarda tədarük zəncirlərindəki fasilələrlə yanaşı, iqlim dəyişikliyi nəticəsində məhsuldarlığın azalması ilə bağlıdır. Azərbaycan idxaldan asılı ölkə kimi bu proseslərin təsirini daha çox hiss edir. Xüsusilə günəbaxan yağı və qarğıdalı yağı kimi məhsullar xarici bazardan alınır və dünya qiymətlərindəki hərəkət daxili bazara birbaşa təsir göstərir.
Yerli bazarda bahalaşmanı gücləndirən digər faktor mövsümi dəyişikliklərdir. Avqust ayında albalı, ərik və qarpız kimi məhsulların qiymətində artım təbii olaraq mövsümün sonuna yaxınlaşma ilə izah olunur. Bununla belə, süd və yumurta kimi ilboyu tələb olunan məhsullarda qiymətlərin qalxması daha çox istehsal xərclərinin artması ilə bağlıdır. Son illərdə kənd təsərrüfatında yem qiymətləri, enerji və logistika xərclərinin artması məhsul dəyərinə birbaşa təsir edir.
Qeyri-qida məhsulları bazarında daha aşağı tempdə olsa da, qiymət artımı müşahidə olunub. Burada əsasən zərgərlik məmulatlarının bahalaşması və yay geyimlərinin ucuzlaşması diqqət çəkir. Bu isə istehlak davranışlarının dəyişməsi ilə yanaşı, qlobal əmtəə bazarlarında qızıl və digər xammal qiymətlərinin qalxması ilə də əlaqəlidir.
Xidmət sektorunda artımın nisbətən daha yüksək olması xüsusilə diqqət çəkir. Restoran və kafelərdə xidmətlərin qiymətinin bahalaşması inflyasiyanın əhalinin gündəlik xərclərinə daha birbaşa təsir göstərdiyini göstərir. Hava nəqliyyatı və beynəlxalq telefon danışıqlarında qiymətlərin yüksəlməsi isə xarici amillərlə bağlıdır. Qlobal enerji bazarında dəyişikliklər, yanacaq qiymətlərindəki oynaq vəziyyət və beynəlxalq daşımaların bərpa olunması bu tendensiyaları sürətləndirir.
Bütün bu göstəricilər fonunda Azərbaycanda inflyasiyanın strukturuna nəzər saldıqda aydın olur ki, artımın əsas hərəkətverici qüvvəsi qida məhsulları və xidmətlərdir. Qeyri-qida məhsullarında qiymətlərin sabit qalması, ümumi inflyasiya tempinin daha yüksək olmasının qarşısını müəyyən qədər alır. Lakin qida məhsullarında 6,6 faizlik artım əhalinin büdcəsinə ciddi təsir göstərir, çünki xərclərin böyük hissəsi bu kateqoriyaya yönəlir.
Qlobal miqyasda inflyasiyanın strukturuna baxıldıqda oxşar tendensiyalar müşahidə olunur. ABŞ və Avropa ölkələrində də ərzaq və xidmətlər üzrə qiymətlərin artımı daha çox nəzərə çarpır. Bu isə qlobal bazarların qarşılıqlı əlaqəli olduğunu göstərir. Azərbaycan üçün vacib məsələ daxili istehsalın dəstəklənməsi və idxaldan asılılığın azaldılmasıdır. Yerli istehsal gücləndikcə, xüsusən kənd təsərrüfatında məhsuldarlığın artırılması istiqamətində addımlar atıldıqca qiymət artımlarının təsirləri yumşaldıla bilər.
Nuray,
Aznews.az