Qida tullantılarının azaldılması məsələsi qlobal iqtisadiyyat və ətraf mühit üçün kritik əhəmiyyət daşıyır. Dünya Bankının məlumatına görə, hər il qlobal səviyyədə istehsal olunan qida məhsullarının təxminən 1/3-i tullantıya çevrilir ki, bu da həm iqtisadi itkilər, həm də karbon izi baxımından ciddi problem yaradır. Azərbaycanda da əhali artımı, şəhərləşmə və pərakəndə satış şəbəkələrinin genişlənməsi ilə birlikdə qida tullantılarının həcmi artmaqdadır, bu isə həm istehlakçı, həm də dövlət səviyyəsində səmərəli idarəetmə mexanizmlərinə ehtiyac olduğunu göstərir.
Qida tullantılarının azaldılmasında innovativ yanaşmalar bir neçə istiqamətdə özünü göstərir. İlk növbədə, rəqəmsal platformalar və süni intellekt texnologiyaları vasitəsilə anbar və satış zəncirlərində real vaxt monitorinqi qurmaq mümkündür. Məsələn, istehsalçıdan pərakəndə satışa qədər qida məhsullarının son istifadə tarixləri, saxlanma temperaturu və tədarük zənciri məlumatları izlənilərək zəruri tənzimləmələr həyata keçirilə bilər. Bu, həm malların itkisinin qarşısını alır, həm də istehlakçı etibarını artırır.
Eyni zamanda, innovativ logistika həlləri, smart anbar sistemləri və blockchain texnologiyası vasitəsilə qida məhsullarının təqibi mümkündür. Bu yanaşma, məhsulun mənşəyini, saxlama şərtlərini və tədarük prosesini şəffaf şəkildə təqdim etməyə imkan verir ki, qida tullantılarının səbəbləri daha dəqiq müəyyənləşdirilsin və effektiv idarə olunsun. Qlobal təcrübədə supermarket şəbəkələri artıq bu texnologiyaları tətbiq edərək məhsulların vaxtında satışını təmin edir və endirim kampaniyalarını daha strateji həyata keçirirlər.
Digər bir innovativ yanaşma “yeni iqtisadiyyat” prinsipləri ilə bağlıdır. Sosial sahibkarlıq modelləri, qida bankları və paylama platformaları qida tullantılarının insanlara çatdırılmasını təmin edir. Avropada və ABŞ-da bu modellər həm istehlakçı, həm də biznes səviyyəsində effektiv nəticə verir. Azərbaycanda da bu tip təşəbbüslərin genişləndirilməsi həm sosial məsuliyyətin artırılmasına, həm də iqtisadi səmərəliliyin yüksəldilməsinə xidmət edir.
Qida tullantılarının azaldılmasında innovativ texnologiyaların istifadəsi, dövlət-özəl tərəfdaşlığı (PPP) mexanizmləri və vətəndaş təşəbbüslərinin birləşdirilməsi zəruridir. Bu yanaşma həm istehsalçılara, həm pərakəndə satış şəbəkələrinə, həm də istehlakçılara praktik həllər təqdim edir və ekoloji izləri azaldır. Azərbaycan üçün bu sahədə tədbirlərin planlaşdırılması milli iqtisadiyyatın dayanıqlılığı və ətraf mühitin qorunması baxımından strateji əhəmiyyət kəsb edir.
Nuray,
Aznews.az