Azərbaycanın ixrac göstəricilərində kənd təsərrüfatı məhsulları xüsusi paya malikdir və qlobal bazarlarda artan tələbat yerli istehsalçılar üçün yeni imkanlar yaradır. Bu kontekstdə genetika mühəndisliyinin tətbiqi ilə yaradılan bitkilər, yəni GMO məhsulları beynəlxalq ticarətdə həm rəqabət üstünlüyü, həm də müəyyən risklərlə müşayiət olunur. Dünyada bu məhsulların ixracı ildən-ilə artır, çünki onlar məhsuldarlığı yüksəldir, xəstəliklərə və iqlim dəyişikliklərinə qarşı daha dayanıqlı olur. Ancaq məsələnin digər tərəfi də var: bir çox ölkə GMO məhsullarına məhdudiyyətlər qoyur, bəzi bazarlarda isə tamamilə qadağalar mövcuddur.
Analitik müstəvidə baxanda, GMO məhsullarının ixrac potensialı ilk növbədə Asiya, Latın Amerikası və Afrika bazarlarında daha çox ön plana çıxır. Bu regionlarda sürətlə artan əhali və ərzaq təhlükəsizliyi tələbatı belə məhsulların qəbulunu təşviq edir. ABŞ və Braziliya bu seqmentdə lider mövqeyini qoruyur, Çinin də daxil olması ilə GMO bazarının həcmi daha da genişlənir. Avropa İttifaqı isə daha sərt qaydalar tətbiq etdiyindən ixracatçılar üçün çətinlik yaradır, lakin GMO olmayan məhsullar üçün paralel bazar imkanı saxlayır.
Azərbaycan üçün bu mövzu hələlik daha çox strateji seçim xarakteri daşıyır. Çünki ölkənin kənd təsərrüfatı ixracında əsas üstünlük təbii və ekoloji təmiz məhsullara verilmişdir. Bu, “Made in Azerbaijan” brendini Avropada və Yaxın Şərqdə rəqabətdə gücləndirən əsas faktorlardan biridir. Əgər GMO məhsullarına yönəlmə baş versə, bu, Asiya və Afrika bazarlarında üstünlük gətirə bilər, amma Avropa bazarında mövqelərin zəifləməsinə yol aça bilər. Burada əsas məqam paralel strategiyanın işlənməsidir: həm ekoloji təmiz məhsulların mövqeyi qorunmalı, həm də GMO məhsullarının ixracı üçün müəyyən istiqamətlər araşdırılmalıdır.
Risklərin digər tərəfi bazar tələbindən çox daxili və beynəlxalq normativlərin uyğunluğudur. Bir çox ölkə GMO məhsullarının etiketlənməsi, istehsal prosesinin şəffaflığı və bioloji təhlükəsizliklə bağlı ciddi standartlar tələb edir. Bu qaydaların təmin edilməməsi ixrac müqavilələrinin itirilməsi ilə nəticələnə bilər. Eyni zamanda, GMO məhsullarının ətraf mühitə və insan sağlamlığına təsiri ilə bağlı ictimai müzakirələr də bazar qəbulunu çətinləşdirən amillərdəndir.
Görünən odur ki, GMO məhsullarının ixracı qlobal ticarət sistemində alternativ imkanlar açır, lakin Azərbaycanın mövcud ixrac strategiyası bu istiqamətdə ehtiyatlı və mərhələli yanaşmanı tələb edir. Praktik baxımdan GMO məhsullarını əsasən yeni bazarlara çıxış vasitəsi kimi nəzərdən keçirmək, ənənəvi ekoloji təmiz məhsulların isə əsas brend xətti olaraq qorunması daha məqsədəuyğundur. Bu model həm ixrac coğrafiyasını genişləndirə, həm də ölkənin beynəlxalq imicini tarazlı şəkildə saxlaya bilər.
Nuray,
Aznews.az