Ağıllı şəhərlərdə enerji idarəçiliyi müasir urbanizasiya proseslərinin əsas istiqamətlərindən biridir. Şəhərlərin əhalisi artdıqca enerji tələbatı da yüksəlir və bu artım ənənəvi yanaşmalarla idarə olunduqda həm ekoloji, həm də iqtisadi problemlər yaradır. Rəqəmsal texnologiyaların tətbiqi isə enerjinin istehlakı, ötürülməsi və paylanmasında tamamilə yeni mərhələ açır. Bu sistemlər bir tərəfdən resursların daha səmərəli istifadəsini təmin edir, digər tərəfdən isə şəhərlərin dayanıqlı inkişaf hədəflərinə çatmasına kömək edir.
Ağıllı enerji idarəçiliyinin əsas üstünlüklərindən biri real vaxt rejimində monitorinq və proqnozlaşdırmadır. Məsələn, ağıllı sayğaclar və sensorlar vasitəsilə elektrik enerjisi istehlakının dəqiq ölçülməsi mümkündür. Bu isə enerji şirkətlərinə tələbatın pik saatlarını öncədən görmək, şəbəkəni daha optimal şəkildə idarə etmək və enerjinin israfını azaltmaq imkanı verir. Tədqiqatlar göstərir ki, bu texnologiyaların tətbiqi ilə binalarda enerji sərfiyyatını 20 faizə qədər azaltmaq mümkündür.
Ekoloji baxımdan yanaşdıqda, ağıllı idarəetmə karbon emissiyalarını əhəmiyyətli dərəcədə aşağı salır. Dünya Bankının hesabatına görə, enerji sektorunda rəqəmsal texnologiyaların geniş tətbiqi 2030-cu ilə qədər qlobal karbon emissiyalarını illik 4-5 faiz azaltmaq potensialına malikdir. Bu azalma həm bərpa olunan enerji mənbələrinin daha çox inteqrasiyası, həm də enerjinin səmərəli istifadəsi nəticəsində baş verir. Bəzi Avropa şəhərlərində tətbiq olunan ağıllı işıqlandırma sistemləri gecə saatlarında küçə lampalarının gücünü avtomatik tənzimləyərək illik elektrik sərfiyyatında 40 faizə qədər qənaət yaradıb.
İqtisadi tərəfdən ağıllı enerji sistemləri uzunmüddətli səmərəlilik təmin edir. Enerji istehlakında qənaət yalnız xərclərin azalması demək deyil, həm də enerji infrastrukturuna yönəldilən investisiyaların daha effektiv istifadəsini şərtləndirir. ABŞ-da aparılan araşdırmalara görə, ağıllı enerji şəbəkələrinin tətbiqi hər il enerji kəsintilərindən yaranan iqtisadi itkiləri 20 milyard dollardan çox azalda bilər. Eyni zamanda, rəqəmsal enerji texnologiyaları yeni iqtisadi sahələrin inkişafına şərait yaradır və yüksək ixtisaslı mütəxəssislərə ehtiyacı artırır.
Azərbaycan kontekstində bu mövzu xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Qarabağda icra olunan “ağıllı şəhər” və “ağıllı kənd” layihələri həm ekoloji baxımdan təmiz, həm də iqtisadi cəhətdən qənaətli modellərin tətbiqinə yönəlib. Məsələn, Zəngilan rayonunun Ağalı kəndində günəş panelləri və enerji səmərəliliyinə əsaslanan sistemlərdən istifadə olunur. Bu yanaşma təkcə alternativ enerji istehsalı ilə kifayətlənmir, həm də rəqəmsal monitorinq vasitəsilə enerjinin səmərəli idarə olunmasına şərait yaradır. Azərbaycanın enerji strategiyasında bərpa olunan mənbələrin payının artırılması hədəfi ilə birlikdə, ağıllı şəhər texnologiyalarının genişləndirilməsi ölkəni həm regional, həm də qlobal miqyasda rəqabətədavamlı mövqeyə gətirə bilər.
Qlobal təcrübə göstərir ki, ağıllı enerji idarəçiliyi yalnız böyük şəhərlərdə deyil, həm də kiçik yaşayış məntəqələrində effektiv nəticələr verir. Yaponiya və Cənubi Koreyada “smart grid” layihələri həm sənaye zonalarında, həm də yaşayış binalarında tətbiq olunaraq elektrik enerjisinin istifadəsində səmərəliliyi artırıb. Bu ölkələrin təcrübəsi sübut edir ki, rəqəmsal enerji idarəçiliyi həm milli enerji təhlükəsizliyi, həm də sosial rifah baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır.
Beləliklə, ağıllı şəhərlərdə enerji idarəçiliyi ekoloji davamlılıq, iqtisadi qənaət və sosial rifah baxımından çoxşaxəli faydalar yaradır. Rəqəmsal texnologiyaların enerji sektoruna inteqrasiyası gələcəkdə şəhərlərin daha yaşıl, daha səmərəli və daha təhlükəsiz formalaşmasına xidmət edəcək. Azərbaycanın bu istiqamətdə atdığı addımlar isə ölkənin müasir urbanizasiya modelinə keçidini sürətləndirə və onu beynəlxalq smart city hərəkatının fəal iştirakçısına çevirə bilər.
Nuray,
Aznews.az