Minimalizm son illərdə qlobal miqyasda böyük populyarlıq qazansa da, insanların əksəriyyəti hələ də evlərini artıq əşyalarla doldurur. Bir tərəfdən, sosial şəbəkələrdə sadə interyerlər, boş məkanlar və “az daha çoxdur” prinsipi geniş yayılır, digər tərəfdən isə gündəlik həyatda getdikcə artan istehlak və yığımçılıq müşahidə olunur. Bu paradoksal vəziyyətin səbəbləri sadəcə maddi deyil, həm də psixoloji və mədəni köklərə dayanır.
İlk növbədə, psixologiyada “əşyaların kimliyi” anlayışı mövcuddur. İnsanlar topladıqları əşyaları öz həyatlarının simvolu kimi qəbul edir. Köhnə paltar, uşaq vaxtından qalan oyuncaq və ya köhnəlmiş kitab yalnız sadə bir əşya deyil, şəxsi tarixçənin parçasıdır. Ona görə də onlardan imtina etmək, əslində, müəyyən dövrü və ya hissi geridə qoymaq anlamına gəlir. Bu səbəbdən yığımçılıq təkcə istehlak vərdişlərinin deyil, emosional bağların nəticəsidir.
Mədəni faktorlar da bu meyli gücləndirir. Post-sovet məkanında nəsillər boyu “lazım olar” düşüncəsi formalaşıb. İstifadə olunmayan əşyaların saxlanılması qənaətcillik, ehtiyatlılıq və təhlükəsizliyə hazırlıq kimi dəyərlərlə əlaqələndirilir. Belə şəraitdə minimalizm çox vaxt “lazımsız israf” və ya “emosional dəyəri itirmək” kimi qəbul olunur.
İqtisadi tərəfini nəzərə alsaq, istehlakçı bazarının insanları alış-verişə sövq edən strategiyaları da mühüm rol oynayır. Kampaniyalar, endirimlər və yeni məhsulların davamlı təqdimatı insanların ehtiyacdan çox, arzularına əsaslanan seçimlər etməsinə gətirib çıxarır. Nəticədə evlərdə yığılan əşyaların çoxu real istifadədən kənarda qalır, amma emosional və simvolik səbəblərlə saxlanılır.
Bununla yanaşı, rəqəmsal dövrdə informasiya bolluğu da yığımçılıq vərdişini gücləndirir. İnsanların bir çoxu artıq əşyaları yalnız fiziki deyil, həm də virtual mühitdə toplayır: istifadə olunmayan fayllar, şəkillər, proqramlar və abunəliklər. Bu isə göstərir ki, yığımçılıq instinkti daha geniş fenomen olub sadəcə məişətlə məhdudlaşmır.
Mövzunun həlli isə sadəcə “əşyaları atmaq” çağırışından ibarət deyil. İnsanlara minimalizmi həyat fəlsəfəsi kimi deyil, funksional yanaşma kimi təqdim etmək daha real nəticə verə bilər. Bu o deməkdir ki, əşyaların saxlanması yalnız praktiki fayda və ya dərin emosional dəyər daşıyırsa, məqsədəuyğundur. Təhsil və maarifləndirmə də mühüm rol oynayır: uşaqlara və gənclərə maddi deyil, mənəvi dəyərlərin önəmini aşılamaq uzunmüddətli dəyişikliklərə səbəb ola bilər.
Beləliklə, əşyaların ruhu anlayışı insanların həyatında hələ də güclü təsirə malikdir. Minimalizm isə hər kəs üçün universal norma yox, seçim kimi qəbul edilməlidir. İnsanların öz psixoloji ehtiyacları və mədəni kökləri ilə uzlaşan balanslı istehlak modeli formalaşdırması həm fərdi rifah, həm də cəmiyyətin davamlı inkişafı baxımından əhəmiyyətli görünür.
Nuray,
AzNews.az