Son illərdə mikroplastiklər ətraf mühit və insan sağlamlığı üzrə ən çox diqqət çəkən məsələlərdən birinə çevrilib. Bu kiçik plastik hissəciklər əsasən böyük plastik tullantıların parçalanması nəticəsində yaranır, həmçinin tekstil, kosmetik məhsullar və sənaye proseslərində istifadə olunan mikropartiküllərdən də qaynaqlanır. Dünyanın dənizlərində, çaylarında, torpaqlarında və hətta atmosferində aşkar edilən mikroplastiklər, qlobal miqyasda sürətlə yayılaraq ekosistemlərin və insan həyatının dayanıqlılığına təsir göstərir.
Mikroplastiklərin insan sağlamığına təsiri hələ tam öyrənilməsə də, bir sıra elmi araşdırmalar onların qida zənciri vasitəsilə orqanizmə daxil ola biləcəyini göstərir. Balıq, dəniz məhsulları və digər qidalar vasitəsilə insan orqanizminə daxil olan mikroplastiklər, uzunmüddətli toksik yük yarada bilər, iltihabi prosesləri gücləndirə və hormon balansına təsir göstərə bilər. Bu, yalnız fərdi səviyyədə sağlamlıq problemlərinə yol açmır, eyni zamanda səhiyyə xərclərinin artmasına və dövlət büdcəsinə əlavə iqtisadi yükün düşməsinə səbəb olur.
Ekosistemlərdə mikroplastiklərin yığılması balıqçılıq və dəniz sənayesinə də təsir edir. Həddindən artıq mikroplastik yüklənməsi balıq resurslarının keyfiyyətini azaldır, məhsuldarlığı aşağı salır və sənaye gəlirlərinə birbaşa təsir göstərir. Bu tendensiyalar həm də qlobal ərzaq təhlükəsizliyi məsələlərini gündəmə gətirir, çünki qida zəncirlərindəki zərərli maddələr uzunmüddətli olaraq istehlakçı sağlamlığına risk yaradır.
Beynəlxalq səviyyədə mikroplastiklərin tənzimlənməsi üçün bir sıra təşəbbüslər həyata keçirilir. BMT və müxtəlif regional təşkilatlar plastik tullantıların idarə olunması, sənaye standartlarının yüksəldilməsi və ətraf mühitin qorunması istiqamətində strategiyalar hazırlayır. Elmi hesabatlar, xüsusilə də UNEP və FAO-nun analizləri, qlobal miqyasda mikroplastiklərin yayılmasını və təsirlərini ətraflı təsvir edir, gələcəkdəki riskləri azaldacaq tədbirlərin prioritetlərini müəyyən edir.
Gələcəkdə texnologiya və elmi innovasiyalar vasitəsilə mikroplastiklərin təmizlənməsi və qarşısının alınması üçün metodlar inkişaf etdiriləcək. Bununla yanaşı, dövlət və beynəlxalq səviyyədə effektiv tənzimləmə mexanizmlərinin tətbiqi, həm sağlamlıq sahəsində xərclərin azaldılmasına, həm də iqtisadi və ekoloji dayanıqlığın təmin olunmasına imkan yaradacaq. Bu baxımdan, Azərbaycan da qlobal praktikaları izləyərək, milli siyasət və standartlarını ekoloji və iqtisadi realiyalara uyğun olaraq formalaşdırır.
Nuray,
Aznews.az