Xatirələrin silinməsi mümkün olsaydı?

18 Sentyabr 2025 22:44 (UTC+04:00)

Hər bir insanın həyatında unuda bilmədiyi ağrılı xatirələr olur. Bəziləri üçün bu, itki ilə bağlı acı bir gün, digərləri üçün isə illərlə davam edən travmatik hadisələrdir. Elm adamları uzun müddətdir ki, beyin üzərində apardıqları araşdırmalarda xatirələrin necə formalaşdığını və necə saxlanıldığını öyrənməyə çalışırlar. Maraqlıdır ki, son illərdə aparılan bəzi tədqiqatlar travmatik xatirələrin silinməsi və ya zəiflədilməsi ehtimalını gündəmə gətirib.

Texnoloji və tibbi inkişaflar göstərir ki, müəyyən dərman vasitələri və neyrostimulyasiya üsulları ilə beyin hüceyrələrindəki yaddaş izlərini dəyişmək mümkündür. Əgər bu, tam şəkildə tətbiq olunsa, insanların həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün böyük addım ola bilərdi. Təsəvvür edin, bir insan ömrü boyu daşıdığı ağır bir travmadan bir anda azad olur və yeni həyata daha sağlam şəkildə başlayır. Depressiya, posttravmatik stress pozuntusu kimi ağır psixoloji xəstəliklər bəlkə də tarixə qarışardı.

Amma burada çox ciddi etik və psixoloji dilemmlar da meydana çıxır. Xatirələr bizi biz edən əsas amillərdəndir. Əgər acı xatirələrimizi silsək, bəs onlardan öyrəndiyimiz dərslər necə olacaq? Əgər yaddaşımızdan bir parça çıxarılsa, kimliyimiz də dəyişməyəcəkmi? Məsələn, bir insan xatirələrinin silinməsi nəticəsində başqa birinə çevrilə bilər, bu isə şəxsi və sosial münasibətlərdə ciddi nəticələr doğura bilər.

Dünyanın müxtəlif elmi mərkəzlərində bu məsələyə yanaşma fərqlidir. Bəziləri bunun psixoloji müalicədə inqilab ola biləcəyini düşünür, bəziləri isə insan təcrübəsinin təhrif olunmasının təhlükəli olduğunu deyir. Bir yandan insanı əzabdan qurtarmaq cazibədar görünür, digər yandan isə həyatın həm işıq, həm də qaranlıq tərəflərinin bir bütöv olduğunu unutmamalıyıq. Hələlik xatirələrin tamamilə silinməsi real deyil, amma onların təsirini zəiflətmək istiqamətində elmi addımlar atılır. Ola bilsin ki, gələcəkdə insanlar ən ağır travmaları belə daha az acı ilə xatırlama imkanına sahib olacaqlar.

AzNews.az