Biohacking-in əsas məqsədi insanın öz bioloji sərhədlərini aşmasına şərait yaratmaqdır. Ən sadə formada biohackerlər xüsusi pəhrizlər, yuxu rejiminin tənzimlənməsi, vitamin və əlavələrin istifadəsi ilə orqanizmlərini daha məhsuldar və sağlam saxlamağa çalışırlar. Lakin daha radikal yanaşmalar da mövcuddur. Məsələn, bədənin müəyyən funksiyalarını gücləndirmək üçün dəri altına mikroçiplərin yerləşdirilməsi, yaddaşı artırmaq və ya emosional sabitliyi tənzimləmək üçün beyin stimulyatorlarının istifadəsi artıq reallığa çevrilir. Bir vaxtlar yalnız elmi-fantastik əsərlərdə rast gəlinən bu texnologiyalar bu gün real həyatın bir hissəsinə çevrilməkdədir.
Bununla belə, biohacking məsələsi yalnız tibbi və texnoloji tərəflərlə məhdudlaşmır. Bu anlayışın ətrafında ciddi etik və sosial müzakirələr də gedir. Bir tərəfdən, bu cür texnologiyalar insanlara daha uzun və sağlam həyat, xəstəliklərə qarşı yüksək müqavimət, daha məhsuldar fəaliyyət vəd edir. Digər tərəfdən, onların tətbiqi zamanı “insan olmağın mahiyyəti” sual altına düşür. Bəzi alimlər hesab edirlər ki, bədənin süni yolla gücləndirilməsi təbii inkişaf prosesini pozur və bəşəriyyəti bərabərsizliyə sürükləyir. Çünki bu cür imkanlardan yalnız müəyyən maddi resurslara malik insanlar yararlana biləcəklər. Bu isə “bioloji elitizm” kimi yeni bir sosial təbəqələşmə formasını yarada bilər.
Digər bir müzakirə mövzusu təhlükəsizlik məsələsidir. İnsan bədəninə yerləşdirilən çiplər və ya beyinlə bağlı texnoloji müdaxilələr kiberhücumlara açıq ola bilər. Bu isə sadəcə şəxsi məlumatların deyil, həm də insanın davranış və düşüncə proseslərinin manipulyasiya olunması riskini yaradır. Texnologiyanın bu cür müdaxiləsi “insan azadlığı” anlayışını tamamilə yeni müstəviyə keçirir və gələcəkdə hüquqi mübahisələrin yaranmasına səbəb ola bilər.
Biohacking həm də tibb sahəsində inqilabi yeniliklərin yolunu açır. Gen terapiyaları, fərdi tibbi yanaşmalar və nanorobotların istifadəsi xəstəliklərin müalicəsində yeni üfüqlər açır. Məsələn, xərçəngin erkən mərhələdə aşkarlanması və ya orqan köçürülməsində süni toxumaların istifadəsi biohacking-in ən perspektivli istiqamətlərindəndir. Bununla yanaşı, idman sahəsində də biohacking böyük maraq doğurur. İdmançılar performanslarını artırmaq üçün bəzən qan dövranını stimullaşdıran metodlardan, bədənə əlavə oksigen verən cihazlardan və ya əzələ regenerasiyasını sürətləndirən texnologiyalardan istifadə edirlər.
Əslində, insan tarix boyu öz bədənini təkmilləşdirməyə çalışıb. Qədim dövrlərdə bu, daha çox təbii üsullarla – qidalanma, idman, meditasiya ilə həyata keçirilirdisə, müasir dövrdə texnologiyanın gücü ilə bədənin sərhədlərini aşmaq mümkündür. Bütün bunlar bir sualı aktuallaşdırır: biz insan bədənini təkmilləşdiririk, yoxsa onu süni şəkildə dəyişdirərək fərqli bir varlıq yaradırıq?
Gələcəyin biohacking tendensiyaları daha da cəsarətli ola bilər. Süni intellektin insan beyninə inteqrasiyası, orqanizmin yaşlanma prosesini ləngidən genetik dəyişikliklər və ya tamamilə sintetik orqanların yaradılması yaxın onilliklərin reallığı ola bilər. Bu prosesin nəticəsində insan bəlkə də öz mövcud bioloji formasından uzaqlaşaraq yeni bir “post-insan” mərhələsinə qədəm qoyacaq.
Biohacking həm ümid, həm də narahatlıq doğuran bir anlayışdır. Bu sahənin inkişafı bəşəriyyətə böyük faydalar gətirə bilər, amma eyni zamanda, etik, sosial və hüquqi çağırışlar da yaradır. Ən əsası isə odur ki, bu prosesin idarə olunması yalnız elmi və texnoloji tərəqqi ilə deyil, həm də insanın mənəvi və mədəni dəyərləri ilə balanslaşdırılmalıdır. Çünki süni müdaxilələrlə dəyişdirilmiş insanın gələcəyi barədə veriləcək qərarlar bütün bəşəriyyətin taleyini müəyyən edə bilər.
AzNews.az