Avropa enerji bazarlarında təbii qazın qiymətləri son günlərdə yenidən diqqət mərkəzinə çevrilib. 24 sentyabr tarixində keçirilən hərraclar nəticəsində Niderlandın “Title Transfer Facility” (TTF) indeksinə əsaslanan oktyabr fyuçerslərinin qiyməti 1 000 kubmetr üçün 393,8 ABŞ dolları səviyyəsinə yüksəlib. Bu göstərici əvvəlki hesablama qiyməti ilə müqayisədə cüzi olsa da, artım tendensiyasının davam etməsini nümayiş etdirir. Qiymətin 390 dollar səviyyəsindən yuxarı qalması Avropa enerji bazarlarında sabit, eyni zamanda riskli vəziyyətin davam etdiyini göstərir. Xüsusilə qış mövsümünə yaxınlaşdıqca tələb və təklif balansı, qaz ehtiyatlarının səviyyəsi, həmçinin geosiyasi gərginliklər qiymətlərin formalaşmasında həlledici amil kimi çıxış edir.
Avropa ölkələri son illərdə qaz bazarında Rusiyadan asılılığını azaltmaq üçün alternativ mənbələrə yönəlib. Bu kontekstdə Azərbaycanın rolu daha da ön plana çıxır. 2020-ci il dekabrın 31-dən etibarən fəaliyyətə başlayan Trans-Adriatik boru kəməri (TAP) Avropaya Azərbaycan qazının nəqlində əsas infrastruktur kimi çıxış edir. TAP vasitəsilə daşınan qaz İtaliya, Yunanıstan və Bolqarıstan başda olmaqla bir sıra Avropa ölkələrinin enerji təhlükəsizliyinə töhfə verir. Azərbaycanın “Cənub Qaz Dəhlizi” layihəsi çərçivəsində Avropaya qaz ixrac etməsi qitənin enerji diversifikasiyası strategiyasına uyğun gəlir və bazarda rəqabət mühitini gücləndirir.
Hazırda Avropa enerji bazarında qaz qiymətlərinin nisbətən stabil görünməsinə baxmayaraq, qlobal iqtisadiyyatda baş verən dəyişikliklər, təbii ehtiyatların hasilat və nəql imkanları, həmçinin regionda siyasi vəziyyət qiymətlərin dalğalanmasına səbəb ola bilər. Azərbaycan üçün bu vəziyyət həm iqtisadi, həm də strateji əhəmiyyət daşıyır. Ölkənin qaz ixracından əldə etdiyi gəlirlər milli iqtisadiyyata əlavə dayanıqlıq gətirir, eyni zamanda ölkənin beynəlxalq enerji xəritəsində mövqeyini möhkəmləndirir.
Təbii qaz bazarındakı hər bir dəyişiklik Avropa ölkələrinin enerji siyasətinə birbaşa təsir göstərir. Hazırkı qiymət artımı böyük sıçrayış olmasa da, bazarda gözlənilən qeyri-müəyyənliklərin əlaməti kimi qəbul edilir. Azərbaycanın uzunmüddətli müqavilələr əsasında Avropaya qaz ixrac etməsi isə həm istehlakçılar, həm də istehsalçı ölkə üçün sabitlik təmin edən mühüm amil olaraq qalır. Gələcəkdə TAP-ın ötürmə gücünün artırılması ilə Azərbaycanın Avropa enerji təhlükəsizliyində rolu daha da artacaq və beləliklə də Avropa bazarlarında baş verən qiymət dəyişikliklərinə daha balanslı yanaşmaq mümkün olacaq.
Beləliklə, Avropada qaz qiymətlərinin 390 dollar səviyyəsindən yuxarı qalması bir tərəfdən enerji resurslarının strateji əhəmiyyətini bir daha ortaya qoyur, digər tərəfdən isə Azərbaycanın bu bazarda rolunu gücləndirən faktor kimi çıxış edir. Azərbaycanın qaz ixracı yalnız iqtisadi gəlir deyil, həm də regional və beynəlxalq əməkdaşlıq üçün mühüm siyasi alətə çevrilib. Bu, ölkənin enerji diplomatiyasını daha da möhkəmləndirir və Avropa üçün etibarlı tərəfdaş statusunu təsdiqləyir.
AzNews.az