İnsanın ətraf mühiti ilə münasibəti onun daxili dünyasını formalaşdıran ən vacib amillərdən biridir. Məkan, işıq, rəng və hətta otaqda yerləşən əşyaların sayı insanın emosional vəziyyətinə birbaşa təsir edir. Boş otaqlarda və ya əşyalardan təmizlənmiş məkanlarda hiss olunan duyğuların psixoloji izahı isə uzun illərdir alimləri maraqlandırır. Boşluq anlayışı bəziləri üçün sakitlik və azadlıq simvolu olsa da, başqaları üçün narahatlıq və tənhalıqla əlaqələndirilir. Bu fərqli yanaşma insanın xarakteri, həyat tərzi və mədəni təcrübəsi ilə sıx bağlıdır.
Minimalizm fəlsəfəsinə görə, boş məkan insana düşünmək, nəfəs almaq və daxili enerjisini bərpa etmək üçün imkan yaradır. Dolablarla, dekorlarla və saysız əşyalarla yüklənmiş otaqlarda beyin daim vizual stimulların təsiri altında qalır, nəticədə yorğunluq və qarışıqlıq hissi artır. Boş otaq isə, əksinə, beynin sakitləşməsinə, diqqətin əsas məsələlərə yönəlməsinə yardımçı olur. Bu səbəbdən son illərdə minimal dizayn və sadə interyer tərzi dünyada getdikcə populyarlaşır. Boşluq burada mənfi məna daşımır, əksinə, insanın daxili azadlığı ilə assosiasiya olunur.
Digər tərəfdən, boş məkan bəzi insanlar üçün xoşagəlməz emosiyalar doğura bilir. Psixoloji araşdırmalar göstərir ki, sosial və emosional baxımdan daha çox ünsiyyətə ehtiyacı olan şəxslər boş otaqlarda özlərini tənhalaşmış, hətta darıxdırıcı bir atmosferdə hiss edirlər. Belə insanlar üçün əşyaların çoxluğu təhlükəsizlik və rahatlıq hissi yaradır. Uşaqlıqda isti və dolu ev mühitində böyümüş fərdlər boş məkanla qarşılaşanda qeyri-ixtiyari olaraq özlərini yad və tənha hiss edə bilirlər.
Boşluğun psixoloji təsiri həm də mədəniyyətlər arasında fərqlidir. Məsələn, Yapon estetikası “ma” anlayışını – yəni məkanın, sükutun və boşluğun gözəlliyini qəbul edir. Bu, insana harmoniya və tarazlıq verir. Qərb mədəniyyətində isə uzun illər ərzində boş otaqlar bəzən tamamlanmamışlıq və ya kasıblıq simvolu kimi dəyərləndirilib. Lakin müasir dövrdə bu fərq getdikcə azalır və minimalizm beynəlxalq bir tendensiyaya çevrilir.
Boş məkanla bağlı hisslər həm də insanın yaradıcılığı ilə əlaqəlidir. Bəzi rəssamlar və yazıçılar boş otaqlarda daha məhsuldar çalışdıqlarını bildirirlər, çünki diqqətlərini yayındıran heç bir vizual faktor olmur. Digərləri isə əksinə, mühitin çox sadəliyini ilhamın qarşısını alan amil kimi qiymətləndirir. Deməli, boşluğun insan psixologiyasına təsiri universal bir qanun deyil, fərddən-fərdə dəyişən subyektiv təcrübədir.
Nəticə etibarilə, boş otaqlar və əşyalardan təmizlənmiş məkanlar insana həm rahatlıq, həm də narahatlıq gətirə bilər. Bu, insanın daxili aləminin necə qurulduğundan, hansı emosional ehtiyaclara sahib olduğundan və hansı mədəni mühitdə formalaşdığından asılıdır. Boşluğun psixologiyası bizə bir daha sübut edir ki, məkan sadəcə fiziki bir varlıq deyil, həm də insanın ruhuna güclü təsir göstərən gizli bir amildir.
Müasir həyatın ritmi və tələbləri fonunda boş məkanların psixoloji təsiri daha da aktuallaşır. Xüsusilə gənc nəsil arasında minimalizm trendi getdikcə güclənir və bu, təsadüfi deyil. Bir çox gənclər “boş masa” prinsipini iş mühitində tətbiq etməyə çalışırlar. Bu, diqqəti yayındıran faktorları minimuma endirir, beyinə rahatlıq verir və konsentrasiyanı artırır. Araşdırmalar göstərir ki, dağınıq masada işləyən insanların qərarvermə prosesi daha ləng gedir, halbuki sadə və səliqəli mühitdə daha effektiv nəticələr əldə olunur.
Eyni hal ev mühitində də müşahidə olunur. Gənclərin bir qismi sosial şəbəkələrdə “minimal ev” və ya “boş otaq” dizaynlarını paylaşaraq, əşyaların çoxluğundan uzaq həyat tərzini təbliğ edirlər. Bu yanaşma həm maliyyə baxımından qənaətlidir, həm də psixoloji olaraq daha yüngül bir həyat tərzi vəd edir. Gündəlik stresslə mübarizə aparan şəhər sakinləri üçün boş divarlar və geniş məkanlar sakitləşdirici bir təsir yaradır.
Texnologiyanın həyatımıza daxil olması da boş məkan anlayışını dəyişdirib. Əvvəllər otaqlarda çoxlu əşyalar funksional məqsəd daşıyırdı – kitab şkafları, disklərlə dolu rəflər, iri televizorlar. İndi isə bunların çoxu bir smartfon və ya planşetdə cəmləşib. Nəticədə əşyaların azalması və boş məkanların artması həm texnoloji, həm də sosial bir zərurətə çevrilib.
Lakin paradoks ondadır ki, boşluq hər kəs üçün eyni dərəcədə rahat deyil. Bəzi insanlar boş evdə yaşamağı mənəvi kasıblıqla əlaqələndirir, digərləri isə bunun azadlıq simvolu olduğunu düşünür. Bu baxımdan, boşluq anlayışı şəxsi seçim və həyat fəlsəfəsi ilə sıx bağlıdır.
Sonda demək olar ki, müasir dövrdə boşluq sadəcə estetik bir seçim deyil, həm də psixoloji balansı qorumağın üsullarından birinə çevrilib. İstər iş masasında, istər evdə, istərsə də ictimai məkanlarda sadəliyə üstünlük vermək insanın emosional yükünü azaldır, beynini daha məhsuldar və yaradıcı edir.
AzNews.az