Azərbaycanda pambıq ipliyi istehsalı üzrə son göstəricilər diqqətəlayiq artımı nümayiş etdirir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, bu ilin yanvar-avqust aylarında 13,23 min ton pambıq ipliyi istehsal olunub ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 23,5 faiz çoxdur. Sentyabrın 1-nə ölkədə 4,76 min ton hazır məhsul ehtiyatı mövcud olub. 2024-cü ilin ümumi nəticəsinə görə isə pambıq ipliyi istehsalı 18,45 min tona çatıb və bu, 2023-cü illə müqayisədə 41,5 faiz artımı ifadə edir. Bu rəqəmlər ölkədə pambıqçılıq məhsullarının emalı və tekstil sənayesinin inkişaf dinamikasını aydın göstərir.
Qlobal kontekstdə pambıq ipliyi bazarı həm ənənəvi, həm də strateji baxımdan mühüm sahə hesab olunur. Dünya Bankı və Beynəlxalq Pambıq Assosiasiyasının məlumatlarına əsasən, illik qlobal pambıq ipliyi istehsalı 25 milyon ton ətrafında dəyişir və əsas istehsalçılar Çinə, Hindistana, Pakistana, Türkiyəyə və ABŞ-a məxsusdur. Bu ölkələrdə iplik sənayesi yalnız daxili tələbi ödəmək üçün deyil, həm də böyük həcmdə ixrac üçün fəaliyyət göstərir. Azərbaycanın hazırkı istehsal rəqəmləri hələ ki, dünya miqyasında nisbətən kiçik payı ifadə etsə də, artım templərinin sürəti diqqətçəkicidir. Qısa müddət ərzində 40 faizdən çox yüksəliş regional miqyasda Azərbaycanı rəqabətli istehsalçıya çevirmək potensialının olduğunu göstərir.
Artımın səbəblərini izah edərkən, pambıqçılıq sektorunda son illərdə aparılan struktur tədbirlər ön plana çıxır. Əkin sahələrinin genişləndirilməsi, yeni texnologiyaların tətbiqi və emal müəssisələrinin fəaliyyətinin canlandırılması iplik istehsalına birbaşa təsir edib. İstehsal həcminin artması həm xammal bazasının güclənməsi, həm də daxili sənaye müəssisələrinin daha yüksək yüklənmə ilə işləməsi deməkdir. Nəticədə, məhsulun həm daxili bazarda təklif imkanları artır, həm də potensial ixrac üçün əlavə resurslar formalaşır. Hazır məhsul ehtiyatlarının 4,76 min ton təşkil etməsi bazarda maraqlı balansı göstərir. Bu göstərici bir tərəfdən istehsalın davamlı olduğunu sübut edir, digər tərəfdən isə satış və ixrac proseslərinin də aktivliyini əks etdirir. Əgər ehtiyat səviyyəsi istehsal artımına baxmayaraq çox yüksək olsaydı, bu, bazarda yığılıb qalan məhsula işarə edərdi. Lakin mövcud vəziyyət bazarın tələbi ilə istehsal arasındakı uyğunluğun saxlanıldığını göstərir.
Qlobal bazarlarda isə pambıq ipliyi son illərdə həm qiymət, həm də təchizat baxımından dalğalanmalara məruz qalıb. Dünya bazarında pambıq lifinin qiyməti 2021-2022-ci illərdə rekord həddə yüksəlmiş, sonrakı mərhələdə isə müəyyən sabitləşmə müşahidə olunmuşdur. Hazırda qlobal tekstil sənayesi Asiyada cəmləşdiyi üçün iplik istehsalının böyük hissəsi də həmin regiona yönəlir. Azərbaycanda isə istehsal artımının davam etməsi, xüsusilə Türkiyə və Avropa ölkələri ilə mövcud ixrac əlaqələrinin genişləndirilməsi üçün əlavə imkanlar yarada bilər. Bu kontekstdə istehsal həcmlərinin artması yalnız daxili tələbin ödənməsi ilə məhdudlaşmır, həm də regional ticarət üçün yeni imkanlar formalaşdırır.
Ekoloji və texnoloji aspektlər də diqqətdən kənarda qalmamalıdır. Qlobal səviyyədə iplik istehsalında su sərfi, enerji tutumu və tullantıların idarə olunması əsas müzakirə mövzularından biridir. Avropa və Asiya ölkələrində istehsalçılar ekoloji standartlara cavab verən, daha qənaətcil texnologiyalara üstünlük verir. Azərbaycanın iplik istehsalında bu təcrübələrdən bəhrələnməsi həm məhsulun beynəlxalq bazarlarda rəqabət qabiliyyətini artırar, həm də dayanıqlı sənaye modeli formalaşdırar.
Mövcud statistika Azərbaycanın pambıq ipliyi istehsalında mühüm dönüş mərhələsində olduğunu göstərir. Əgər bu dinamika davam edərsə, yaxın illərdə ölkənin tekstil sənayesində daha böyük dəyər zənciri formalaşa, xammalın emal səviyyəsi yüksələ və ixrac strukturunda daha sabit paya malik ola bilər. Artım tempinin bu qədər sürətli olması yalnız cari bazar şərtlərinin deyil, həm də institusional tədbirlərin düzgün istiqamətə yönəldiyini sübut edir.
Nuray,
Aznews.az