Azərbaycan sığorta bazarında artım və risklərin yeni balansı - ŞƏRH

2 Oktyabr 2025 20:47 (UTC+04:00)

Azərbaycanın sığorta bazarının son göstəriciləri, xüsusilə də könüllü əmlak sığortası üzrə rəqəmlər, həm yerli, həm də qlobal tendensiyaların aydın şəkildə izlənməsinə imkan verir. 2025-ci ilin yanvar-avqust aylarında əmlak sığortası üzrə haqlar 137,8 milyon manata yüksəlib ki, bu da ötən ilin eyni dövrünə nəzərən 5,9 faizlik artım deməkdir. Daha diqqətçəkən məqam isə ödənişlərin 27,5 milyon manata çataraq 31,3 faiz artmasıdır. Bu rəqəmlər sığorta bazarının həcminin böyüməsi ilə yanaşı, zərərlilik nisbətinin də artdığını göstərir. Əgər 2024-cü ilin eyni dövründə zərərlilik 16,1 faiz idisə, bu il həmin göstərici 20 faiz olub. Bu, bazarın böyüməsinin risklərin də daha çox aktuallaşması ilə müşayiət olunduğunu təsdiqləyir.

Seqmentlər üzrə təhlil fərqli mənzərə yaradır. Əmlakın yanğından və digər risklərdən sığortasında haqlar artsa da, ödənişlərin azalması burada risklərin idarə edilməsinin nisbətən sabitləşdiyini göstərir. Bu tendensiya, xüsusilə, yanğın təhlükəsizliyi və risklərin qabaqlayıcı idarə olunması mexanizmlərinin təsirli olmasının nəticəsi ola bilər. Əksinə, avtonəqliyyat vasitələrinin sığortasında həm haqlar, həm də ödənişlərdə ciddi artım müşahidə edilir. Bu artım, yol hərəkətində intensivliyin çoxalması, qəza halları və ehtiyat hissələrinin bahalaşması ilə izah edilə bilər. Qlobal bazarda da oxşar tendensiya var - avtomobil sığortası üzrə ödənişlərin kəskin artımı son illər həm ABŞ, həm də Avropa ölkələrində müşahidə olunur. Bunun əsas səbəbləri sırasında inflyasiya, texniki təmirin dəyərinin artması və sürücülük davranışlarının dəyişməsi göstərilir.

Kənd təsərrüfatı sığortasında fərqli istiqamətlər ortaya çıxır. Heyvanların sığortasında haqlar 151 faiz artsa da, ödənişlərin azalması təsadüfi deyil. Bu, təsərrüfatlarda profilaktik tədbirlərin güclənməsi və dövlət dəstəkli mexanizmlərin təsiri ilə əlaqələndirilə bilər. Digər tərəfdən, kənd təsərrüfatı bitkiləri üzrə həm haqlar, həm də ödənişlərin yüksəlməsi hava şəraitinin dəyişkənliyinə və təbii fəlakətlərin təsirlərinə işarə edir. Bu istiqamətdə risklərin idarə olunması daha çətin olduğundan ödənişlər də daha yüksək qalır. Dünyada da kənd təsərrüfatı sığortası xüsusi diqqət mərkəzindədir. Məsələn, Latın Amerikası və Cənub-Şərqi Asiyada iqlim dəyişiklikləri səbəbindən kənd təsərrüfatı məhsullarının sığortasında həm haqlar, həm də ödənişlər kəskin yüksəliş nümayiş etdirir.

Statistik göstəricilər eyni zamanda sığorta bazarında rəqabət və məhsul müxtəlifliyinin artdığını da göstərir. Amuletlər və ənənəvi inanclar kimi qeyri-formal risk idarəetmə vasitələrinin müasir dövrdə belə psixoloji təsir gücü olduğu kimi, sığorta məhsulları da insanlara rasionallıq üzərində qurulmuş təminat verir. Bu baxımdan, ödənişlərin artması bazarın etibarlılıq göstəricisinə çevrilir, çünki vətəndaş və şirkətlər ödədikləri haqlara qarşılıq real kompensasiya ala bilirlər. Əks halda, sığortaya inam zəifləyərdi.

Nəzərə almaq lazımdır ki, sığorta ödənişlərinin artımı təkcə risklərin çoxalması ilə deyil, həm də şəffaflıq və monitorinq mexanizmlərinin güclənməsi ilə bağlı ola bilər. Azərbaycan bazarında Mərkəzi Bankın tənzimləyici funksiyası nəticəsində sığorta şirkətləri öhdəliklərini daha dolğun yerinə yetirmək məcburiyyətində qalır. Bu isə bazarın institusional inkişafına və beynəlxalq standartlara yaxınlaşmasına işarə edir. Qlobal miqyasda isə oxşar proseslər müşahidə olunur - Avropa İttifaqında Solvensiya II direktivləri, ABŞ-da isə sərt kapitallaşma tələbləri bazarın sağlamlaşmasını təmin edir.

Nəticə etibarilə, Azərbaycan sığorta bazarındakı son göstəricilər həm artım, həm də risklərin intensivliyi baxımından ikili bir mənzərə yaradır. Bir tərəfdən, haqların artması bazarın genişləndiyini göstərir, digər tərəfdən, ödənişlərin daha sürətli yüksəlməsi zərərlilik dərəcəsini artırır və risklərin real təsirlərini üzə çıxarır. Bu, gələcəkdə daha inkişaf etmiş aktuari modellərin, risklərin paylanması mexanizmlərinin və innovativ sığorta məhsullarının zəruriliyinə işarə edir. Azərbaycanın bu sahədə qlobal təcrübədən faydalanaraq öz bazarını daha davamlı və dayanıqlı istiqamətə yönəltməsi mühüm strateji vəzifədir.

Nuray,

Aznews.az