Bakı şəhərində hava keyfiyyəti müasir dövrdə ən çox müzakirə olunan mövzulardan biridir. Əhalinin sıxlığı, avtomobil sayının sürətlə artması, sənaye müəssisələrinin fəaliyyət göstərməsi və məişət yanacağından istifadə şəhərdə havanın təmizliyinə ciddi təsir edir. Paytaxtda gündəlik həyat sürətli templə davam etdikcə havanın tərkibindəki dəyişikliklər həm insanların sağlamlığı, həm də ümumi həyat keyfiyyəti baxımından diqqət tələb edir. Bu məsələ təkcə ekoloji deyil, həm də sosial və iqtisadi nəticələri ilə aktuallığını qoruyur.
Mütəxəssislərin araşdırmalarına görə, Bakıda hava çirklənməsinin əsas səbəbləri arasında avtomobil qazları ilk sırada gəlir. Statistik məlumatlara əsasən şəhərdə hər gün yüz minlərlə nəqliyyat vasitəsi hərəkət edir və onların əksəriyyəti köhnə texniki vəziyyətdədir. Bu da karbonmonoksid, azot oksidləri və toz hissəciklərinin yüksək həcmdə havaya qarışmasına səbəb olur. İkinci əsas faktor sənaye müəssisələrinin fəaliyyətidir. Xüsusilə neft-qaz sektoru və metallurgiya sənayesinin istehsal proseslərində ayrılan tullantılar atmosferə qarışaraq müəyyən ərazilərdə çirklənmə dərəcəsini artırır. Məişət yanacağından istifadə, xüsusilə qış mövsümündə kömür və digər bərk yanacaq növlərinin yandırılması isə lokal, amma təsirli bir problem kimi qalır. Beynəlxalq göstəricilərə görə, Dünya Səhiyyə Təşkilatının qəbul etdiyi normativlərdən yuxarı səviyyədə toz hissəciklərinə məruz qalmaq əhali arasında müxtəlif xəstəliklərin artma riskini gücləndirir.
Bakı şəhərinin müxtəlif ərazilərində aparılan müşahidələr göstərir ki, hava keyfiyyəti məkan baxımından kəskin fərqlənir. Şəhər mərkəzində, xüsusilə Nizami, Səbail və Nərimanov rayonlarında avtomobil sıxlığı çox olduğundan havanın çirkli olması adi haldır. Sənaye zonaları yerləşən Qaradağ və Binəqədi ərazilərində də göstəricilər daha aşağıdır. Əksinə, Abşeronun kənar qəsəbələrində və Xəzər sahilinə yaxın, küləyin güclü əsdiyi yerlərdə havanın nisbətən daha təmiz olduğu müşahidə edilir. Buna səbəb həm nəqliyyat sıxlığının az olması, həm də təbii hava axınlarının təsiridir. Lakin bəzi sahilyanı ərazilərdə, xüsusilə də liman və neft emalı obyektlərinə yaxın yerlərdə sənaye faktorları yenidən çirklənmə mənbəyi kimi çıxış edir.
Çirkli hava insan sağlamlığına birbaşa təsir göstərir. Xüsusilə uşaqlar və yaşlılar bu təsirlərə daha həssasdır. Tənəffüs yollarının xroniki xəstəlikləri, allergik reaksiyalar, astma halları və ürək-damar problemlərinin artması havadakı toz hissəcikləri və qazların miqdarı ilə sıx bağlıdır. Tədqiqatlar göstərir ki, çirkli havada yaşayan insanların həyat ömrü təmiz hava ilə müqayisədə daha qısadır. Bu həm fərdi səviyyədə sağlamlıq problemi, həm də dövlət üçün əlavə səhiyyə xərcləri deməkdir.
Dünya təcrübəsi göstərir ki, bu problemin qarşısını almaq üçün əsas həll yolları şəhər infrastrukturunun düzgün planlaşdırılması və yaşıl zonaların artırılmasıdır. Avropa ölkələrində ictimai nəqliyyatın inkişaf etdirilməsi və elektrikli avtomobillərin stimullaşdırılması nəticəsində hava çirkliliyi əhəmiyyətli dərəcədə azalıb. Bakıda da oxşar addımlar atıla bilər. Şəhərin müxtəlif yerlərində yeni parkların salınması, velosiped yollarının yaradılması, ictimai nəqliyyatın daha əlçatan və rahat edilməsi, eləcə də sənaye müəssisələrinin ekoloji standartlara uyğunlaşdırılması uzunmüddətli perspektivdə ciddi nəticə verə bilər. Əlavə olaraq, külək enerjisi kimi alternativ mənbələrin istifadəsi şəhərdə enerji balansını dəyişərək havaya düşən zərərli qazların həcmini azalda bilər.
Ümumi mənzərə göstərir ki, Bakı şəhərində hava keyfiyyəti həm təbii, həm də insan amillərinin təsiri altında formalaşır. Problemi həll etmək üçün dövlət, özəl sektor və vətəndaşlar birlikdə hərəkət etməlidirlər. Əks halda, artan əhali sıxlığı və sürətlə böyüyən şəhər strukturu vəziyyəti daha da ağırlaşdıracaq. Analitik baxış onu deməyə əsas verir ki, vaxtında görülən tədbirlər təkcə ekologiyanı deyil, həm də insanların sağlamlığını və həyat keyfiyyətini qorumaq baxımından həyati əhəmiyyət daşıyır.
Nuray,
AzNews.az