Cari ilin sentyabr ayının 1-nə olan məlumata görə, Azərbaycanda milli valyutada yeni verilmiş kreditlər üzrə orta illik faiz dərəcəsi 18.52% təşkil edib. “APA-Economics”in Azərbaycan Mərkəzi Bankına istinadən yaydığı xəbərə görə, manatla yeni verilmiş kreditlərin orta faiz dərəcəsi ilin əvvəlindən bu yana 1.96 faiz bəndi, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə isə 2.40 faiz bəndi artıb. Bu göstəricilər ölkə bank sektorunda kreditləşmə siyasətinin həm qlobal, həm də daxili iqtisadi amillərin təsiri altında dəyişdiyini göstərir. Qeyd etmək lazımdır ki, sentyabrın 1-nə olan statistikaya əsasən, bankların ümumi kredit portfelinin həcmi 28 milyard 704.9 milyon manata bərabər olub. Onun tərkibində 15 milyard 91.8 milyon manatı biznes kreditləri, 9 milyard 114.5 milyon manatı istehlak kreditləri, 4 milyard 498.6 milyon manatı isə ipoteka kreditləri təşkil edib.
Kredit faizlərinin artımı əsasən iqtisadiyyatın makroiqtisadi sabitlik parametrləri ilə əlaqələndirilir. Son illərdə qlobal maliyyə bazarlarında faizlərin yüksəlməsi, həmçinin inflyasiya təzyiqlərinin davam etməsi bankların kredit siyasətinə təsirsiz ötüşməyib. Azərbaycanda da bu prosesin nəticəsi olaraq banklar risklərin idarə olunması məqsədilə kreditlər üzrə faiz dərəcələrini artırıblar. Manatla kreditlərin faizlərində müşahidə olunan artım, ilk növbədə, bankların likvidlik siyasəti, Mərkəzi Bankın pul-kredit alətləri vasitəsilə həyata keçirdiyi tənzimləmə tədbirləri və əhalinin kredit tələbatındakı dəyişikliklərlə bağlıdır.
Ümumi kredit portfelinin strukturuna baxıldıqda, biznes kreditlərinin ən böyük paya malik olması ölkə iqtisadiyyatının istehsal, ticarət və xidmət sahələrinin maliyyələşdirilməsində bankların fəallığını göstərir. Bu, sahibkarlığın inkişafı üçün mühüm mənbədir, lakin faizlərin yüksək olması kiçik və orta biznes subyektlərinin kredit resurslarına çıxış imkanlarını çətinləşdirə bilər. İstehlak kreditlərinin 9 milyard manatdan çox təşkil etməsi əhalinin məişət xərclərini qarşılamaq üçün banka müraciət etdiyini göstərir. Lakin faizlərin bahalaşması bu sahədə borclanmanı məhdudlaşdıraraq əhalinin ödəmə qabiliyyətinə təsir edə bilər. İpoteka kreditlərinin həcmi isə təxminən 4.5 milyard manat təşkil etməklə, sosial rifahın və mənzil sektorunun inkişafında mühüm rol oynayır. Bununla belə, yüksək faiz dərəcələri bu sahədə də vətəndaşların əlçatanlığını azalda bilər.
Faizlərin artımı həm də bank sektorunun gəlirliliyinə təsir edən əsas amillərdəndir. Kreditlər üzrə faiz gəlirləri bankların əsas gəlir mənbəyidir. Bununla belə, çox yüksək faizlər borcalanların ödəmə qabiliyyətinə zərbə vuraraq problemli kreditlərin artmasına səbəb ola bilər. Mərkəzi Bank bu riski minimuma endirmək üçün tənzimləmə siyasətini çevik saxlayır, inflyasiyanın hədəf çərçivəsində idarə olunmasına xüsusi diqqət ayırır. İnflyasiya sabitləşdikcə kredit faizlərinin də normallaşması gözlənilə bilər.
Azərbaycanda maliyyə bazarının dinamikası göstərir ki, kreditləşmə iqtisadi artımın əsas mühərriklərindən biri olaraq qalır. Ancaq faizlərin yüksək olması həm sahibkarların, həm də əhalinin kreditə çıxış imkanlarını məhdudlaşdırır. Bu səbəbdən, gələcəkdə iqtisadi siyasətin prioritet istiqamətlərindən biri bank sektorunda rəqabətliliyin artırılması, resurs bazasının genişləndirilməsi və uzunmüddətli ucuz maliyyə mənbələrinin yaradılması ola bilər. Bu yolla həm biznes subyektləri, həm də vətəndaşlar üçün kreditlərin əlçatanlığı artırıla bilər.
Ümumilikdə, kredit faizlərinin artımı ölkə iqtisadiyyatında maliyyə münasibətlərinin yeni mərhələyə qədəm qoyduğunu göstərir. Yüksək faizlər risklərin idarə olunması və bank sektorunun dayanıqlılığını qorumağa xidmət etsə də, real sektorun və əhalinin maliyyə imkanlarını daraldır. Gələcək dövrdə Mərkəzi Bankın və hökumətin balanslaşdırılmış siyasəti kredit bazarının sabit inkişafına töhfə verməli, həm iqtisadi artımı dəstəkləməli, həm də maliyyə dayanıqlığını təmin etməlidir. Bu baxımdan, Azərbaycanda kredit faizlərinin gələcək trayektoriyası həm qlobal iqtisadi proseslərdən, həm də daxili makroiqtisadi sabitlikdən asılı olacaq.
AzNews.az