Müasir təhsil yalnız məktəbin divarları arasında formalaşmır; uşağın öyrənmə yolunda uğur əldə etməsi üçün ən mühüm amillərdən biri müəllim və valideyn arasında qurulan sağlam, hörmətli və açıq münasibətdir. Mən həm valideyn, həm də illərin müəllim təcrübəsinə malik biri olaraq yaxşı bilirəm ki, bu əməkdaşlıq güclü olduqda uşaq özünü təhlükəsiz, dəyərləndirilmiş və güclü hiss edir; zəif olduqda isə ən yaxşı proqramlar və kitablar belə yetərli dəstək verə bilmir.
Valideyn olaraq hər birimiz övladımızın bilikli, mədəniyyətli, özünə güvənən və xoşbəxt yetişməsini arzulayırıq. Amma bəzən bu istək fərqinə varmadan müəllimlə münasibətləri gərginləşdirir. Halbuki valideynin əsas rolu müəllimlə rəqib olmaq deyil, öyrənmə prosesinin müttəfiqi olmaqdır. Evdə öyrənmə mühitini dəstəkləmək uşağın hər tapşırığını onun yerinə həll etmək deyil, ona məsuliyyət hissi aşılamaqdır. Müəllimin peşəkar qərarına hörmət etməklə yanaşı, sual verməkdən çəkinməmək lazımdır. Ən önəmlisi isə uşağın yanında müəllimi hörmətsizləşdirməməkdir. Çünki bir dəfə müəllimin nüfuzu sarsıldıqda, uşaq öyrənməyə olan hörmətini itirə bilər və illərlə qurulan motivasiya bir anda dağıla bilər.
Müəllim baxımından isə vəziyyət çox vaxt göründüyündən daha çətindir. Müəllim təkcə dərs izah edən deyil; o, uşağın sosial bacarıqlarını, özünə inamını, düşüncə tərzini formalaşdıran bir bələdçidir. Valideynin dəstəyi dərsin keyfiyyətini ikiqat artırır. Müəllim valideynlə münasibəti yalnız problem yarananda yox, uğur anlarında da qurmalıdır; uşağın yaxşı tərəflərini paylaşmaq, kiçik nailiyyətləri belə valideynə çatdırmaq münasibəti gücləndirir. Valideynin evdəki müşahidələri müəllim üçün böyük dəyərdir; uşağın maraqları və təbiəti dərsdə yanaşmanı düzgün seçməyə kömək edir. Tənqid isə müəllim üçün qaçılmazdır, amma bu tənqid hörmət və dialoq çərçivəsində olduqda əməkdaşlıq ruhu zədələnmir.
Dünyanın inkişaf etmiş təhsil sistemləri də valideyn–müəllim əməkdaşlığını təsadüfən deyil, sistemli yanaşmalarla gücləndirir. Finlandiyada keçirilən “öyrənmə dialoqu” görüşlərində müəllim və valideyn uşağın yalnız qiymətini deyil, onun maraqlarını, güclü tərəflərini və inkişaf etməli sahələrini birlikdə müzakirə edir, hətta uşağın səsi də eşidilir. Sinqapurda valideynlər “valideyn könüllüsü” kimi məktəb həyatına aktiv qatılır, tədbirlərdə və layihələrdə iştirak edərək öyrənmə prosesini yaxından izləyirlər. Kanada və ABŞ-da müntəzəm keçirilən “Parent-Teacher Conference” və “Open House” görüşləri valideynlərin məktəblə canlı ünsiyyətini təmin edir; burada yalnız qiymətlər deyil, uşağın sosial və emosional inkişafı da açıq şəkildə müzakirə olunur. Estoniyada isə rəqəmsal platformalar vasitəsilə valideynlər uşağın inkişafını şəffaf şəkildə izləyə və dərhal geribildirim verə bilirlər. Bu nümunələr göstərir ki, məlumat axını açıq, münasibət hörmətli, məqsəd isə ortaq olduqda nəticə mütləq müsbət olur. Biz də Azərbaycanda məktəblərdə valideyn-müəllim əlaqəsini sistemli və şəffaf etməklə böyük irəliləyiş əldə edə bilərik.
Əslində sağlam münasibət üçün mürəkkəb qaydalar yoxdur. Sadəcə bir-birimizi dinləmək və anlamaq, uşağın yanında həmrəylik nümayiş etdirmək, ilk çətinliklərdə problemi gizlətmədən dialoq qurmaq, kiçik uğurları belə dəyərləndirmək kifayətdir. Mən illərdir müəllim və valideyn kimi görürəm ki, sadə bir təşəkkür və ya “görürəm ki, övladımız çox irəliləyib” kimi bir cümlə həm uşağı, həm də müəllimi ruhlandırır və öyrənməyə yeni enerji verir.
Sonda bir valideyn və müəllim kimi demək istəyirəm: Biz hamımız eyni tərəfdəyik. Məqsədimiz eynidir - uşaqlarımızın uğurlu, xoşbəxt və dəyərlərinə bağlı insanlar kimi yetişməsi. Aramızdakı münasibət rəqabət yox, əməkdaşlıq ruhunda qurulduqda uşaq həm məktəbdə, həm həyatda özünü güvəndə hiss edir. Gəlin bir-birimizin işığını söndürmədən, işıqlarımızı birləşdirək. Çünki təhsil yolunu işıqlandıran ən güclü enerji müəllim–valideyn ittifaqıdır. Uşaqlar bu enerjini hiss edəndə daha inamlı, daha yaradıcı və daha uğurlu olurlar.
Günay Əkbərova
Elm və Təhsil Nazirliyi yanında İctimai Şuranın katibi