Ölkənin şimal-qərb bölgəsində zərərverici qəhvəyi mərmər bağacığı sürətlə yayılmaqdadır. Son günlər Gürcüstanla həmsərhəd olan Balakən, Zaqatala və Qax rayonlarında bu böcəklərin artımı müşahidə olunur. Əvvəllər yalnız Qanıx vadisinin müəyyən yaşayış məntəqələrində təsadüf edilən zərərverici artıq ikinci ildir ki, sözügedən rayonların demək olar ki, bütün ərazilərini əhatə edib. Gürcüstandan Azərbaycana yayıldığı bildirilən qəhvəyi mərmər bağacığı bu gün kənd təsərrüfatına, həmçinin insanların gündəlik həyatına ciddi problemlər törədir. Böcəklərin yaşayış evlərinə dolması yerli sakinlərin narahatlığını artırıb. İnsanlar bu vəziyyəti həm sağlamlıqlarına, həm də təsərrüfatlarına real təhlükə hesab edirlər. Balakən-Zaqatala Regional Bitki Mühafizəsi və Fumiqasiya Mərkəzi isə qeyd edir ki, bir neçə ildir bölgədə intensiv mübarizə tədbirləri aparılır, lakin bu il böcəklərin yayılma sürəti və çoxalması əvvəlki illərlə müqayisədə daha geniş miqyas alıb. Mütəxəssislərin sözlərinə görə, hazırda zərərvericilərin ən aktiv fazasıdır və onlar qışlamaq üçün münbit və isti yerlər axtarmağa başlayıblar.
Qəhvəyi mərmər bağacığı təkcə kənd təsərrüfatı üçün deyil, eyni zamanda ekoloji balans üçün də ciddi təhlükə mənbəyi hesab olunur. Bu böcəklər kəskin iy buraxır və yaşayış evlərinə daxil olduqda insanlarda diskomfort yaradır. Ən ciddi problem isə onların qidalanma xüsusiyyətidir. Bu zərərverici 300-dən çox bitki ilə qidalanır ki, onlardan 113 növü Azərbaycan florasında mövcuddur. Bu isə bölgənin təbii bitki örtüyünün və kənd təsərrüfatının risk altında olduğunu göstərir. Ən çox zərər isə fındıq, qarğıdalı, tumlu və çəyirdəkli meyvə bitkilərinə dəyir. Mütəxəssislər bildirirlər ki, bağacığın kütləvi yayılması məhsuldarlığı 90 faizədək aşağı sala bilər. Bu, həm yerli fermerlərin, həm də ümumilikdə ölkə iqtisadiyyatının kənd təsərrüfatı sektorunda ciddi zərərə səbəb ola bilər.
Məlum olduğu kimi, Balakən-Zaqatala bölgəsi Azərbaycanın ən məhsuldar aqrar ərazilərindən biridir. Xüsusilə fındıqçılıq və meyvəçilik bu rayonların əsas gəlir mənbələrindəndir. Son illərdə isə fındıq istehsalı ölkəmiz üçün ixrac potensialına görə strateji əhəmiyyət daşıyır. Lakin qəhvəyi mərmər bağacığının kütləvi yayılması bu sahəyə ciddi təhlükə yaradır. Fındıq bağlarında məhsuldarlığın aşağı düşməsi kəndlilərin gəlirlərini əhəmiyyətli dərəcədə azalda, ixrac imkanlarını isə zəiflədə bilər. Hətta zərərvericinin qarşısı alınmasa, gələcək illərdə bölgənin kənd təsərrüfatı mənzərəsi tamamilə dəyişə bilər.
Zərərverici ilə mübarizə tədbirləri müxtəlif üsullarla aparılır. Fumiqasiya və kimyəvi dərmanlama tədbirləri mütəmadi şəkildə həyata keçirilsə də, böcəyin sürətli çoxalması və adaptasiya qabiliyyəti səbəbindən mübarizə çətinləşir. Qəhvəyi mərmər bağacığı sürətlə çoxalır, qışda yaşayış evlərində və anbarlarda gizlənərək yaz aylarında yenidən aktivləşir. Bu da onun tam məhv edilməsini mümkünsüz edir. Əhalinin narazılığı da məhz bu xüsusiyyətlə bağlıdır. İnsanlar zərərvericinin evlərinə dolmasından, pəncərələrdən, dar boşluqlardan keçərək yaşayış sahələrini zəbt etməsindən şikayətlənirlər. Bu isə psixoloji narahatlıqla yanaşı, gündəlik həyat keyfiyyətinə də ciddi mənfi təsir göstərir.
Ekspertlər hesab edirlər ki, bu problemin həlli üçün yalnız kimyəvi vasitələr kifayət etmir. Bioloji mübarizə üsullarının tətbiqi, yəni zərərvericinin təbii düşmənlərinin bölgəyə gətirilməsi və çoxaldılması ilə bağlı addımlar atılmalıdır. Dünya təcrübəsində qəhvəyi mərmər bağacığına qarşı bioloji mübarizədə bəzi parazitar arı növlərinin effektiv olduğu sübut edilib. Azərbaycan da bu istiqamətdə beynəlxalq təcrübədən istifadə etməli, region ölkələri ilə əməkdaşlıq etməlidir. Çünki böcəyin yayılma məkanı yalnız bir ölkə ilə məhdudlaşmır, region ölkələrinin əksəriyyətində oxşar problemlər müşahidə olunur.
Nəzərə almaq lazımdır ki, qəhvəyi mərmər bağacığının törətdiyi ziyan təkcə iqtisadi mənafe ilə məhdudlaşmır. Bu, həm də ərzaq təhlükəsizliyi məsələsidir. Azərbaycanın kənd təsərrüfatı məhsulları həm daxili bazarı təmin edir, həm də ixrac vasitəsilə ölkəyə valyuta gətirir. Əgər məhsuldarlıq 90 faizədək aşağı düşərsə, bu, kənd təsərrüfatının gəlirlərini azaldacaq, bazarda qiymətlərin artmasına və ixrac potensialının zəifləməsinə səbəb olacaq. Belə bir vəziyyət dövlətin kənd təsərrüfatı siyasətinə də təsir edə bilər. Ona görə də qəhvəyi mərmər bağacığı ilə mübarizə dövlət səviyyəsində prioritet məsələyə çevrilməlidir.
Ümumilikdə, ölkənin şimal-qərb bölgəsində müşahidə olunan vəziyyət ciddi xəbərdarlıq siqnalıdır. Bu, həm ekoloji, həm kənd təsərrüfatı, həm də sosial müstəvidə problem yaradır. Balakən, Zaqatala və Qax rayonlarında artıq geniş yayılan bu zərərverici qısa zamanda digər bölgələrə də keçə bilər. Əgər vaxtında kompleks tədbirlər görülməzsə, yaxın illərdə Azərbaycanın kənd təsərrüfatında ciddi geriləmələr baş verə bilər. Bu səbəbdən həm dövlət qurumları, həm də vətəndaşlar birgə səylərlə bu təhlükənin qarşısını almağa çalışmalıdır. Əks halda qəhvəyi mərmər bağacığının kütləvi artımı yalnız bölgə üçün deyil, bütün ölkə üçün böyük bir iqtisadi və sosial fəlakətə çevrilə bilər.
AzNews.az