Müasir dövrdə xoşbəxtlik artıq insan həyatının məqsədi yox, sosial media lentlərinin bir hissəsinə çevrilib. Bu anlayış dəyər olmaqdan çıxaraq trendə dönüb. Paylaşılan təbəssümlər, motivasiya sitatları və süni pozitivlik təlqinləri xoşbəxtliyin öz mahiyyətini dəyişdirib. Artıq insanlar xoşbəxt olmağa deyil, xoşbəxt görünməyə çalışırlar. Bu dəyişimin kökündə həm sosial, həm psixoloji, həm də iqtisadi amillər dayanır və nəticədə xoşbəxtlik fərdi duyğudan çox kollektiv nümayişə çevrilib.
Sosial mediada hər kəsin həyatı parlaq və problemsiz görünür. Hər kəs öz uğurlarını, səyahətlərini, yeni layihələrini bölüşür, amma çox az insan çətinliklərindən danışır. Bu, fərdlərdə süni müqayisə mədəniyyəti yaradır. İnsanlar başqalarının xoşbəxtliyini izlədikcə, öz həyatlarını natamam hesab edir, real hisslərini gizlətməyə meylli olurlar. Beləcə, xoşbəxtlik təbii emosional hal yox, sosial gözləntiləri qarşılamaq üçün yaradılan obraz olur. Psixoloqlar bu vəziyyəti “pozitivlik təzyiqi” adlandırır. Hər kəsin hər an xoşbəxt görünməsi lazım gələn bir dövrdə səmimiyyət yavaş-yavaş itir.
Xoşbəxtliyin trendə çevrilməsinin digər tərəfi iqtisadi maraqlarla bağlıdır. “Wellness” sənayesi, şəxsi inkişaf kursları, motivasiya spikerləri və həyat kouçları milyardlarla dollarlıq bazar yaradıb. Xoşbəxtlik artıq istehlak predmetidir. İnsanlara daha yaxşı həyat vəd edən kitablar, seminarlar, tətbiqlər və hətta meditasiya platformaları xoşbəxtlik hissini məhsula çevirib. Bu, təbii emosiyanın kommersiyalaşması deməkdir. Bir çox insan əslində daxili rahatlıq tapmaq əvəzinə, onu almağa çalışır. Nəticədə, xoşbəxtlik ideyası bazar mexanizmlərinin içində dəyərini itirir, çünki artıq məqsəd hiss deyil, nəticə görüntüsüdür.
Azərbaycan reallığında da bu tendensiya özünü göstərir. Sosial şəbəkələrdə paylaşılan süni “xoşbəxt həyat” obrazları, influencer mədəniyyətinin yüksəlişi və gündəlik həyatda “hamı müsbət olmalıdır” yanaşması fərdlərin daxili təzyiqlərini artırır. İnsanlar özlərini daim yaxşı hiss etməyə borclu kimi görürlər. Halbuki xoşbəxtlik daimi hal deyil, dəyişkən emosional vəziyyətdir. Bu təzyiq insanların real duyğularını bastırmasına, təbii kədəri belə zəiflik kimi qəbul etməsinə gətirib çıxarır. Hər kəsin gülümsədiyi bir dünyada, təbii emosiyalar getdikcə tabuya çevrilir.
Bu vəziyyət həm də sosial münasibətləri süni hala gətirir. Dostluqlar, münasibətlər və hətta peşəkar əlaqələr real dəyərlərdən çox imic üzərində qurulur. İnsanlar səmimi anlayış deyil, emosional performans göstərir. Məsələn, iş mühitlərində “pozitiv olmaq” artıq bacarıq kimi qiymətləndirilir. Bu, bir tərəfdən əməkdaşlıq ruhunu artırsa da, digər tərəfdən reallığı gizlədən psixoloji təzyiqə çevrilir. Fərdlər özlərini ifadə etməkdən çox, sosial maskalarını qorumağa çalışırlar. Nəticədə, xoşbəxtlik təbiilikdən uzaqlaşaraq normativ davranışa çevrilir.
Bununla yanaşı, xoşbəxtliyin trendə çevrilməsi cəmiyyətin dəyərlər sistemini də dəyişir. Keçmişdə insanlar xoşbəxtliyi daxili harmoniya, ailə bağları və mənəvi dəyərlərlə əlaqələndirirdisə, indi o, daha çox maddi imkanlar, imic və sosial təsdiq üzərində qurulub. Həyatın məqsədi kimi xoşbəxtlik artıq sabit hiss deyil, nəticəyə yönəlmiş fəaliyyətə çevrilib. “Xoşbəxt olmaq” deyil, “xoşbəxt görünmək” istəyi dəyərləri dəyişdirir. İnsanlar həyatlarının mənasını daxildə deyil, xarici təsdiqlərdə axtarır.
Bütün bunlara baxmayaraq, bu fenomenin tam mənfi olduğu da demək olmaz. Xoşbəxtlik mövzusunun bu qədər aktuallaşması insanların emosional sağlamlığa diqqətini artırır, fərdi rifah anlayışını genişləndirir. Sadəcə, problem bu anlayışın səthiləşməsindədir. Xoşbəxtlik əgər davamlı “müsbətlik performansı” kimi təqdim edilirsə, o zaman insan təbiətinin ən təbii hissələri – kədər, yorğunluq, tərəddüd – yox sayılır. Halbuki bu duyğular da insan təcrübəsinin vacib hissəsidir.
Sonda aydın olur ki, xoşbəxtlik nə qədər çox reklam olunursa, bir o qədər əlçatmaz görünür. Bu, paradoksal bir dövrdür: insanlar xoşbəxtlik haqqında daha çox danışır, amma onu daha az hiss edir. Həqiqi xoşbəxtlik isə sosial mediada paylaşılmayan, ölçülməyən və trendə çevrilməyən sadə anlarda gizlidir. Bəlkə də xoşbəxtliyi yenidən dəyərə çevirmək üçün onu modadan çıxarmağın vaxtıdır.
Nuray,
Aznews.az