Türkmənistanın Azərbaycandakı səfiri Qurbanməmmət Elyasovun açıqlaması regiondakı iqtisadi əməkdaşlığın dərinləşməsinə dair diqqətçəkən faktları ortaya qoyur. Səfirin sözlərinə görə, Türkmənbaşı-Bakı-Türkmənbaşı marşrutu üzrə konteyner daşımaları son illər təxminən üç dəfə artıb, ümumi ticarət dövriyyəsi isə iki dəfədən çox yüksəlib. Bu göstəricilər təkcə ikitərəfli əlaqələrin intensivləşməsini deyil, həm də Xəzər regionunun beynəlxalq nəqliyyat və logistika mərkəzinə çevrilməsi prosesini nümayiş etdirir.
Son illərdə Xəzər dənizi üzərindən keçən nəqliyyat dəhlizlərinin əhəmiyyəti qlobal səviyyədə artmaqdadır. Rusiya-Ukrayna müharibəsi, Qara dənizdəki logistika riskləri və Qlobal Cənubla Avropa arasında alternativ bağlantı ehtiyacı regionu strateji müstəviyə gətirib. Bu baxımdan Türkmənistan və Azərbaycanın birgə təşəbbüsləri təkcə milli maraqları deyil, həm də Avrasiya ticarət sisteminin yenidən formalaşmasını təmin edir. Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu (Orta Dəhliz) artıq sadəcə regional layihə deyil, Çindən Avropaya qədər uzanan yeni enerji, yük və məlumat axınının əsas damarı kimi tanınır.
Türkmənbaşı-Bakı xəttində konteyner daşımalarının üçqat artması həm də Xəzər dənizində rəqabətli logistik ekosistemin formalaşdığını göstərir. Əvvəllər tranzit imkanlarının məhdudluğu səbəbindən marşrutun rentabelliyi sual altında idi, lakin son illərdə Azərbaycan və Türkmənistan liman infrastrukturuna ciddi investisiyalar yönəldib. Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının illik yükaşırma gücü 15 milyon ton səviyyəsinə çatdırılıb, Türkmənbaşı Beynəlxalq Dəniz Limanında isə logistik park və konteyner terminallarının genişləndirilməsi həyata keçirilib. Bu infrastruktur sinxronizasiyası Orta Dəhlizin rəqabət qabiliyyətini artıraraq, onu İran üzərindən keçən alternativ marşrutlardan daha sabit və səmərəli edir.
Türkmənistan-Azərbaycan ticarət əlaqələrinin iki dəfədən çox artması, həmçinin regional iqtisadi diplomatiyanın nəticəsi kimi dəyərləndirilə bilər. Enerji resursları, neft-kimya məhsulları və nəqliyyat xidmətləri bu əməkdaşlığın əsas dayaq sahələridir. Türkmənistanın enerji resurslarının Azərbaycan üzərindən Qərb bazarlarına çıxarılması istiqamətində aparılan texniki və siyasi danışıqlar da gələcəkdə bu əməkdaşlığın miqyasını genişləndirə bilər. Azərbaycanın Xəzərin qərb hissəsində mövcud infrastruktur üstünlüyü və Türkmənistanın enerji potensialı bir-birini tamamlayan elementlər kimi çıxış edir.
Eyni zamanda, bu əməkdaşlıq təkcə iqtisadi deyil, strateji xarakter daşıyır. Xəzər regionu qlobal geosiyasi rəqabətin təsir dairəsində yerləşdiyi üçün burada sabitlik və qarşılıqlı etimad prinsipi xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Türkmənistan və Azərbaycanın müstəqil və neytral siyasət xəttinə sadiqliyi regionun dayanıqlı inkişafı üçün əlverişli mühit yaradır. Bu, həm də Orta Dəhliz boyunca yerləşən digər ölkələrə - Qazaxıstan, Gürcüstan, Türkiyə və daha irəlidə Avropa İttifaqı ölkələrinə inteqrasiya prosesində etibarlı tranzit partnyorların mövcudluğunu təmin edir.
Hazırda Xəzər hövzəsində artan ticarət dövriyyəsi fonunda digital logistika sistemlərinin tətbiqi, gömrük prosedurlarının optimallaşdırılması və vahid tarif siyasətinin yaradılması məsələləri gündəmdədir. Azərbaycan və Türkmənistan bu sahədə koordinasiyanı gücləndirərək, həm regiondaxili ticarətin, həm də uzaq məsafəli tranzit axınlarının daha şəffaf və proqnozlaşdırıla bilən mexanizmlərlə idarə olunmasına çalışır. Bu tendensiya regionun gələcək iqtisadi modelində fiziki infrastrukturla yanaşı, rəqəmsal infrastrukturun da strateji komponentə çevrildiyini göstərir.
Beləliklə, Türkmənbaşı-Bakı marşrutu üzərində yük axınlarının artması sırf statistika deyil, Xəzərin yeni iqtisadi rolunun göstəricisidir. Bu artım həm də iki dövlətin koordinasiyalı siyasətinin və regional iqtisadi inteqrasiyanın real nəticəsini əks etdirir. Mövcud tendensiyalar göstərir ki, yaxın illərdə Xəzər dənizi üzərindən keçən ticarət marşrutları yalnız regional deyil, qlobal logistika sistemində də önəmli mövqe tutacaq. Bu prosesdə Azərbaycan və Türkmənistanın ortaq strateji vizyonu, Şərq-Qərb nəqliyyat arteriyasının səmərəli işləməsi baxımından əsas dayaqlardan biri olaraq qalacaq.
Nuray,
Aznews.az