“Skuter və velosipedlərdən geniş istifadənin tərəfdarıyam”. Bu fikri Milli Məclisin iclasında deputat Razi Nurullayev səsləndirib. Onun sözlərinə görə, bu nəqliyyat vasitələri təkcə əyləncə üçün deyil, həm də ekoloji cəhətdən təmiz, iqtisadi və sağlam həyat tərzini təşviq edən mühüm vasitələrdir. Lakin deputat eyni zamanda qeyd edib ki, bəzi vətəndaşlar bu nəqliyyat vasitələrinə məsuliyyətsiz yanaşır, nəticədə qəza halları artır. Bu səbəbdən məktəblərdə maarifləndirici təlimlərin keçirilməsi və dövlət səviyyəsində təhlükəsizlik qaydalarının təbliği vacibdir.
Son illərdə Azərbaycanda, xüsusilə də Bakı kimi böyük şəhərlərdə skuter və velosiped istifadəsi nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb. Bu tendensiyanın kökündə bir neçə amil dayanır: tıxacların çoxalması, ictimai nəqliyyatın bəzən qeyri-səmərəli fəaliyyəti, ekoloji narahatlıqlar və sağlam həyat tərzinə artan maraq. Velosiped və elektrik skuterləri həm şəxsi, həm də paylaşılan nəqliyyat vasitəsi kimi şəhər sakinlərinin gündəlik həyatına daxil olub. Lakin bu inkişafla yanaşı, təhlükəsizlik, infrastruktur və maarifləndirmə məsələləri də gündəmə gəlib.
Skuter və velosipedlərin cəmiyyətə gətirdiyi faydalar çoxdur. Əvvəla, onlar sıx nəqliyyat axınını azaldır, avtomobil asılılığını zəiflədir və hava çirklənməsinin qarşısını almağa kömək edir. Hər bir elektrik skuterinin və ya velosipedin istifadəsi yüzlərlə kiloqram karbon emissiyasının qarşısını ala bilər. Digər tərəfdən, bu nəqliyyat növləri sağlam həyat tərzini təşviq edir, çünki aktiv hərəkət bədən dövranını yaxşılaşdırır, stressi azaldır və fiziki dözümlülüyü artırır.
Ancaq real vəziyyət göstərir ki, skuter və velosiped istifadəsi ilə bağlı əsas problem mədəniyyət və qayda çatışmazlığıdır. Bir çox istifadəçi bu nəqliyyat vasitələrini əyləncə vasitəsi kimi qəbul edir. Küçələrdə, park yollarında və səkilərdə yüksək sürətlə hərəkət edən, piyadalar üçün təhlükə yaradan, hətta avtomobil zolaqlarına qəfil çıxan sürücülər az deyil. Bu məsuliyyətsiz davranış təkcə onların öz həyatını deyil, ətrafdakı insanların təhlükəsizliyini də risk altına salır.
Məhz buna görə Razi Nurullayevin vurğuladığı kimi, məktəblərdə və ictimai yerlərdə maarifləndirmə mühüm rol oynayır. Uşaqlara və gənclərə erkən yaşdan öyrədilməlidir ki, velosiped və ya skuter idarə etmək bir məsuliyyətdir, qaydalara əməl etmək isə təhlükəsizliyin əsas şərtidir. Bu sahədə təhsil proqramlarının tətbiqi, interaktiv təlimlərin təşkili və yol təhlükəsizliyi dərslərinin məktəb proqramlarına daxil edilməsi vacib addımlar ola bilər.
Dövlət qurumları və bələdiyyələr də bu prosesdə əsas rol oynamalıdır. Velosiped və skuter istifadəsinin artması ilə yanaşı, infrastruktur da uyğunlaşdırılmalıdır. Təhlükəsiz velosiped yollarının çəkilməsi, skuter dayanacaqlarının yaradılması, işıqlandırma sistemlərinin təkmilləşdirilməsi, həmçinin istifadə qaydalarının qanunvericiliklə dəstəklənməsi bu sahədə vacib məsələlərdir. Bir çox Avropa şəhərlərində – Amsterdam, Kopenhagen, Paris və Berlin kimi – bu proses uzun illər ərzində planlı şəkildə həyata keçirilib. Nəticədə, bu şəhərlər təkcə ekoloji baxımdan deyil, həm də insan yönümlü dizaynı ilə nümunəyə çevrilib.
Azərbaycanda isə bu proses yeni mərhələdədir. Bakıda bəzi küçələrdə velosiped zolaqları yaradılıb, lakin onların çoxu hələ də tam təhlükəsiz deyil və ya avtomobil dayanacaqları ilə kəsişir. Skuter icarə xidmətlərinin artması isə vəziyyəti həm yaxşılaşdırır, həm də mürəkkəbləşdirir: bir tərəfdən, paylaşılan nəqliyyat konsepsiyası insanları avtomobildən uzaqlaşdırır, digər tərəfdən isə düzgün idarəetmə və parklanma mədəniyyəti formalaşmadığı üçün xaos yaradır.
Bütün bunlarla yanaşı, hüquqi tənzimləmə də inkişaf etdirilməlidir. Hazırda elektrik skuterlərinin bir çox ölkədə avtomobil və ya motosiklet kimi qeydiyyat və icazə tələb etmədiyi üçün bu sahədə boşluqlar mövcuddur. Halbuki müəyyən yaş həddi, qoruyucu vasitələrin məcburiliyi, sürət limiti və qayda pozuntularına görə məsuliyyət kimi məsələlər qanunvericiliklə aydın tənzimlənməlidir.
Skuter və velosipedlər həm də sosial ədalətin bir göstəricisi ola bilər. Onlar bahalı avtomobillər almadan hər kəsin sərbəst hərəkət etməsinə imkan yaradır. Əlilliyi olan şəxslər üçün isə xüsusi uyğunlaşdırılmış velosiped və elektrikli cihazlar onların cəmiyyətə inteqrasiyasını asanlaşdırır. Bu baxımdan, bu nəqliyyat vasitələrinin inkişafı həm ekoloji, həm sosial, həm də iqtisadi baxımdan strateji əhəmiyyət daşıyır.
Nəticə etibarilə, skuter və velosipedlərin şəhər həyatına inteqrasiyası sadəcə nəqliyyat məsələsi deyil, həm də mədəniyyət, təhlükəsizlik və məsuliyyət məsələsidir. Əgər bu vasitələrdən istifadə qaydaları düzgün formalaşsa, onlar tıxaclarla, hava çirklənməsi ilə və həyat tərzinin passivləşməsi ilə mübarizədə ən effektiv həllərdən birinə çevrilə bilər. Amma bunun üçün həm vətəndaş, həm dövlət, həm də təhsil sistemi səviyyəsində birgə fəaliyyət və düşüncə dəyişikliyi lazımdır. Çünki şəhərlərin gələcəyi artıq asfaltın deyil, təkərin üzərində hərəkət edən insan şüurunun dəyişimi ilə formalaşır.
AzNews.az