Azərbaycanda dəniz nəqliyyatı ilə 2025-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında daşınmış yüklərin həcmi 6 962,9 min ton təşkil etmiş və əvvəlki ilin müvafiq dövrünə nisbətən 9,5% artmışdır. Bu barədə “APA-Economics” Dövlət Statistika Komitəsinin aylıq hesabatına istinadən məlumat verir. Hesabata əsasən, daşınan yüklərin 48,1 faizini neft yükləri təşkil edib. Dəniz limanları tərəfindən 9 861,1 min ton həcmində yükləmə-boşaltma işləri həyata keçirilib və yüklərin 7 852,3 min tonunu və ya 79,6%-ni tranzit yüklər təşkil edib. 2025-ci il oktyabr ayının 1-i vəziyyətinə limanlarda qalan yüklərin həcmi 410,2 min ton olub. Dövr ərzində bu nəqliyyat növü ilə daşınmış sərnişinlərin sayı 2024-cü ilin müvafiq dövrünə nisbətən 9,8 faiz azalaraq 19,3 min nəfər olub.
Azərbaycanın dəniz nəqliyyatı son illərdə həm iqtisadi, həm də geosiyasi baxımdan regionun ən mühüm strateji nəqliyyat sahələrindən birinə çevrilib. Xəzər dənizi üzərindən reallaşan yükdaşımalar təkcə milli iqtisadiyyat üçün deyil, həm də beynəlxalq ticarət marşrutlarının davamlılığı baxımından əhəmiyyət daşıyır. Xüsusilə Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu (Orta Dəhliz) çərçivəsində həyata keçirilən daşımaların həcminin artması, Azərbaycanın liman infrastrukturuna qoyduğu sərmayələrin effektivliyini sübut edir. Bu kontekstdə Bakı Beynəlxalq Dəniz Ticarət Limanının müasir texnologiyalarla təchiz olunması və yükləmə-boşaltma potensialının artırılması, Xəzər regionunda Azərbaycanın lider mövqeyini gücləndirən əsas faktorlardandır.
Dəniz nəqliyyatının ümumi yük dövriyyəsində neft yüklərinin payı hələ də əhəmiyyətli olsa da, son illərdə qeyri-neft sektorunun payı da artmağa başlayıb. Bu, hökumətin iqtisadi diversifikasiya siyasətinin nəticəsidir. Xüsusilə kənd təsərrüfatı məhsulları, sənaye malları və tikinti materiallarının dəniz yolu ilə daşınması ölkənin ixrac imkanlarını genişləndirir. Bununla yanaşı, tranzit yüklərin 79,6%-lik payı Azərbaycanın geostrateji yerləşməsinin və tranzit potensialının nə qədər böyük olduğunu göstərir.
Digər tərəfdən, hesabat dövründə sərnişin daşımalarının azalması sektorda müəyyən problemlərin hələ də qalmaqda olduğunu göstərir. Sərnişin daşımalarının azalması əsasən mövsümi faktorlar, bilet qiymətlərinin artması, alternativ nəqliyyat vasitələrinin – xüsusilə hava və avtomobil nəqliyyatının – üstün tutulması ilə əlaqələndirilə bilər. Bununla yanaşı, dəniz nəqliyyatında turizm yönümlü xidmətlərin məhdudluğu, daxili marşrutların azlığı və infrastrukturun bəzi bölgələrdə yetərsizliyi də sərnişin sayına təsir edən amillərdir.
Dəniz nəqliyyatının inkişafı həm iqtisadi, həm də ekoloji baxımdan strateji əhəmiyyət daşıyır. Dəniz yolu ilə daşımalar digər nəqliyyat növlərinə nisbətən daha az enerji sərfiyyatı və daha aşağı karbon emissiyası ilə xarakterizə olunur. Bu, Azərbaycanın yaşıl enerji siyasətinə uyğun gəlir və ölkənin 2030-cu ilə qədər davamlı inkişaf hədəflərinə xidmət edir.
Eyni zamanda, dəniz nəqliyyatında təhlükəsizlik, ekoloji nəzarət və beynəlxalq standartlara uyğunluq məsələləri də daim diqqət mərkəzində olmalıdır. Neft yüklərinin yüksək payı potensial ekoloji risklər yaratsa da, müasir liman infrastrukturunda tətbiq edilən ekoloji monitorinq sistemləri və sızma əleyhinə texnologiyalar bu riskləri minimuma endirməyə kömək edir.
Azərbaycanın Xəzər dənizindəki mövqeyi həm regional, həm də beynəlxalq əməkdaşlıq baxımından yeni imkanlar açır. Türkmənistan, Qazaxıstan və Gürcüstanla logistika sahəsində əməkdaşlıq əlaqələrinin genişlənməsi, həm də Çin və Avropa arasında ticarət dövriyyəsinin artması bu nəqliyyat növünün gələcəkdə daha da əhəmiyyət qazanacağını göstərir.
Yekunda qeyd etmək olar ki, 2025-ci ilin ilk doqquz ayı dəniz nəqliyyatı sektorunda həm iqtisadi artım, həm də struktur dəyişikliklərinin baş verdiyi bir dövr kimi yadda qalır. Yükdaşımaların artması, liman əməliyyatlarının genişlənməsi və tranzit marşrutlarının aktivləşməsi Azərbaycanın beynəlxalq nəqliyyat məkanında mövqeyini daha da möhkəmləndirir. Lakin sərnişin daşımalarının azalması, sektorda xidmət keyfiyyətinin artırılması və daxili turizm marşrutlarının stimullaşdırılması istiqamətində əlavə tədbirlərin görülməsini zəruri edir. Azərbaycanın dəniz nəqliyyatında tarazlı və davamlı inkişaf modeli qurması üçün həm infrastrukturun müasirləşdirilməsi, həm də xidmət mədəniyyətinin yüksəldilməsi əsas prioritetlərdən biri olmalıdır.
AzNews.az