Azərbaycanın qeyri-neft-qaz sektorunun dayanıqlı inkişafı son illərdə iqtisadi siyasətin əsas prioritetlərindən birinə çevrilib və bu prosesdə kənd təsərrüfatı mühüm rol oynayır. Dövlət dəstəyi, infrastruktur layihələri və rəqəmsal idarəetmə mexanizmlərinin tətbiqi nəticəsində aqrar sahənin strukturunda modernləşmə tendensiyası güclənib. Son illərin diqqətəlayiq nümunələrindən biri kimi heyvaçılıq sektorundakı artım dinamikası xüsusi yer tutur. Rəsmi məlumatlara əsasən, son on il ərzində heyva bağlarının sahəsi 19 faiz genişlənib, ümumi məhsuldarlıq göstəriciləri isə 29 faizdən çox artıb. Bu artım Azərbaycanın meyvəçilik sahəsində təkcə daxili tələbatı deyil, həm də ixrac imkanlarını əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirib. 2024-cü ilin yekunlarına görə ölkə üzrə 43,8 min ton heyva istehsal olunub, Azərbaycan isə təzə heyva ixracında dünyada üçüncü yerə yüksəlib.
Heyvaçılığın belə bir yüksəliş trayektoriyasına daxil olması təsadüfi deyil. Bu, həm iqlim amillərinin, həm də idarəetmə modellərinin optimal vəhdətinin nəticəsidir. Azərbaycanın müxtəlif iqtisadi rayonlarında fərqli mikroiqlim şəraitlərinin olması kənd təsərrüfatı məhsullarının müxtəlifləşdirilməsinə imkan yaradır. Xüsusilə Qazax-Tovuz və Mil-Muğan bölgələrindəki bağların məhsuldarlığı Avropa standartları ilə müqayisə oluna biləcək səviyyəyə çatıb. Bu göstəricilər aqrar texnologiyaların tətbiqi, damcılı suvarma sistemlərinin genişləndirilməsi və məhsul dövriyyəsinin idarə edilməsində rəqəmsal monitorinqin rolu ilə birbaşa bağlıdır. Digər tərəfdən, dövlətin kənd təsərrüfatı subsidiyaları və ixrac təşviqləri bu sektorun kommersiya cazibəsini artıraraq, özəl investisiyaları stimullaşdırır.
Qlobal kontekstdə heyva istehsalına nəzər saldıqda, Azərbaycanın artan mövqeyi həm regionda, həm də beynəlxalq bazarda maraqlı dəyişikliklərə səbəb olub. Beynəlxalq Ticarət Mərkəzinin məlumatına görə, dünya üzrə heyva ixracatında əsas pay Türkiyə və Niderland kimi ölkələrə məxsusdur. Azərbaycanın bu sırada ilk üçlüyə daxil olması, faktiki olaraq, regional məhsulun beynəlxalq tələblərə uyğunlaşdırıldığını göstərir. Bununla belə, ixracın coğrafi strukturuna baxıldıqda, əsas bazar kimi Rusiyanın dominantlığı diqqət çəkir. Bu, bir tərəfdən logistika və istehlak əlaqələrinin davamlılığını təmin etsə də, digər tərəfdən ixracın diversifikasiyası baxımından risk amili yarada bilər. Buna görə də yaxın gələcəkdə Avropa və Yaxın Şərq bazarlarına çıxış imkanlarının genişləndirilməsi aktual məsələ olaraq qalır.
Heyva ixracının iqtisadi təsirini qiymətləndirərkən, burada təkcə kənd təsərrüfatının deyil, eyni zamanda logistika, qablaşdırma və qida sənayesi kimi tamamlayıcı sektorların inkişaf sinxronluğu da önəm daşıyır. İxrac üçün nəzərdə tutulan məhsulun uzunmüddətli saxlanma qabiliyyəti, keyfiyyət standartlarına uyğunluğu və daşınma zamanı itkilərin minimuma endirilməsi bu sahələr arasında koordinasiyanın effektivliyini tələb edir. Azərbaycanın ixracatçı şirkətləri üçün beynəlxalq sertifikatlaşdırma sistemlərinə inteqrasiya bu istiqamətdə açar rol oynaya bilər. Məsələn, GlobalG.A.P. və ISO kimi standartların tətbiqi həm ixrac prosesini şəffaflaşdırır, həm də xarici bazarlarda rəqabət qabiliyyətini artırır.
Son illərdə kənd təsərrüfatı məhsullarının markalaşdırılması da diqqətçəkən tendensiyalardan biridir. Yerli məhsulun beynəlxalq səviyyədə tanıdılması yalnız iqtisadi deyil, həm də reputasiya baxımından əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycanın təbii iqlim şəraitində yetişən heyva tərkibindəki yüksək vitamin dəyərləri və ekoloji təmiz istehsal metodları ilə bazarda fərqlənə bilər. Bu baxımdan, ixrac olunan məhsulların “Made in Azerbaijan” brendi altında təqdim edilməsi həm dövlət strategiyası, həm də istehsalçıların maraqları ilə üst-üstə düşür.
Bütün bu meyllər bir daha göstərir ki, kənd təsərrüfatının modernləşməsi yalnız torpaq və məhsul səviyyəsində deyil, iqtisadi sistem səviyyəsində baş verir. Heyvaçılıq kimi spesifik, lakin ixracyönümlü sahələr bu prosesin real indikatoru rolunda çıxış edir. Yaxın illərdə regionda davam edən iqlim dəyişiklikləri, su resurslarının idarə edilməsi və aqrotexniki biliklərin yayılması sahəsində atılacaq addımlar həm məhsuldarlığın, həm də ixrac dəyərinin artımına şərait yarada bilər. Beləliklə, Azərbaycanın kənd təsərrüfatı sektoru təkcə iqtisadiyyatın diversifikasiyasına deyil, həm də ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinə və beynəlxalq bazarlarda dayanıqlı mövqeyinin formalaşmasına xidmət edir.
Nuray,
Aznews.az