Aqrar Sığorta Fondu 2025-2026-cı illər üzrə meyvə bağlarının sığortalanması mövsümünün başlandığını açıqlayıb. Dövlət dəstəyi ilə tətbiq edilən bu mexanizm 41 növ bitki və məhsulu əhatə edir və 21 növ meyvə bağı sığorta çərçivəsinə daxildir. Sığorta sisteminin əsas məqsədi fermerləri təbii fəlakətlər, iqlim dəyişiklikləri və digər risklərdən qorumaqla kənd təsərrüfatında dayanıqlılığı təmin etməkdir. Dövlətin 50 faizlik sığorta haqqı dəstəyi mexanizmi isə bu proqramın geniş tətbiqinə şərait yaradır.
Kənd təsərrüfatı sektoru iqlim dəyişikliklərinin təsirinə ən həssas sahələrdən biridir. Qlobal miqyasda iqlim ekstremalları, quraqlıqlar, leysan və dolu kimi hadisələr məhsuldarlığa ciddi təsir göstərir. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının məlumatına görə, son on ildə dünyada kənd təsərrüfatı itkilərinin 70 faizi məhz iqlim hadisələri ilə əlaqələndirilir. Bu baxımdan aqrar sığorta yalnız risklərin qarşısını alma vasitəsi deyil, həm də ərzaq təhlükəsizliyinin qorunmasında əsas mexanizmlərdən biridir. Azərbaycanda tətbiq edilən sığorta modeli beynəlxalq təcrübəyə uyğun şəkildə dövlət-sahibkar tərəfdaşlığına əsaslanır. Bu yanaşma fermerlərin maliyyə yükünü azaldır, eyni zamanda onların bazar risklərinə qarşı adaptasiya qabiliyyətini artırır.
Aqrar sığorta sisteminin genişlənməsi Azərbaycanın kənd təsərrüfatı siyasətində transformasiya mərhələsinin davamı kimi qiymətləndirilə bilər. Meyvə bağlarının sığortalanması həm məhsul, həm də ağac səviyyəsində həyata keçirilir ki, bu da uzunmüddətli investisiyaların qorunmasına xidmət edir. Meyvə ağaclarının dəyərinin üç illik məhsul ekvivalenti ilə sığortalanması fermer üçün həm maddi sabitlik, həm də istehsalın davamlılığının təminatı deməkdir. Statistik göstəricilər də bu istiqamətdə dinamikanın artdığını göstərir: 2023-cü ildə meyvə bağları üzrə sığorta ödənişləri 39 min manat təşkil edirdisə, 2024-cü ildə bu rəqəm 720 min manata yüksəlib. Cari ilin ilk 9 ayında artıq 159 min manat ödəniş həyata keçirilib ki, bu da sığorta mexanizminin praktik effektivliyini sübut edir.
İqtisadi baxımdan aqrar sığorta mexanizmi fermerlərin investisiya davranışlarına da təsir göstərir. Risklərin idarəolunan olması torpağa qoyulan kapitalın dövriyyəsini sürətləndirir və kreditə çıxış imkanlarını genişləndirir. Bank sektorunun da bu prosesə inteqrasiyası mümkündür, çünki sığortalı aktivlər maliyyə institutları üçün daha etibarlı təminat hesab olunur. Bu, kənd təsərrüfatı kreditlərinin faiz dərəcələrinin azalmasına və fermerlərin maliyyə dayanıqlığının artmasına gətirib çıxara bilər. Beynəlxalq təcrübədə, xüsusən Avropa İttifaqı ölkələrində aqrar sığorta kənd təsərrüfatı dəstək sistemlərinin əsas sütunlarından biridir. Məsələn, İtaliya və İspaniyada dövlət dəstəyi ilə aqrar sığorta proqramları fermerlər üçün gəlir sabitliyi yaradır, məhsuldarlığın ilbəil dəyişməsinin yaratdığı iqtisadi qeyri-müəyyənliyi minimuma endirir.
Azərbaycan üçün bu modelin əhəmiyyəti həm də regionlarda iqtisadi aktivliyin stimullaşdırılması ilə ölçülür. Meyvə bağları daha çox kənd təsərrüfatına yönəlik rayonlarda yerləşdiyindən, onların sığortalanması həmin ərazilərdə kənd əhalisinin sosial-iqtisadi sabitliyinə dəstək verir. Risklərin azaldılması kənd təsərrüfatı sahəsində məşğulluğun davamlılığına, həmçinin ixrac potensialının qorunmasına xidmət edir. Meyvəçilik sektoru Azərbaycanın qeyri-neft ixracının mühüm hissəsini təşkil edir və məhsul itkisinə qarşı sığorta mexanizmləri bu istiqamətdə sabit gəlir axınının qorunmasına kömək edir.
Aqrar Sığorta Fondu tərəfindən həyata keçirilən mexanizmlər yalnız fəlakətlərdən sonra kompensasiya məqsədi daşımır, eyni zamanda risklərin idarə edilməsində maarifləndirici rol oynayır. Fermerlərin sığorta mədəniyyətinə alışması, risk qiymətləndirməsini istehsalın bir hissəsi kimi qəbul etməsi uzunmüddətli iqtisadi fayda yaradır. Dövlətin 50 faizlik sığorta haqqı subsidiyası bu keçid dövründə vacib stimullaşdırıcı amildir. Çünki ilkin mərhələdə sığorta ödənişlərinə maraq aşağı ola bilər, lakin sistemin şəffaflığı və etibarlılığı təsdiqləndikcə fermerlər arasında iştirak səviyyəsi yüksəlir.
Gələcək perspektivdə bu sistemin rəqəmsallaşdırılması və məlumat bazalarının inteqrasiyası aqrar sığortanın daha operativ və proqnozlaşdırıla bilən hala gəlməsini təmin edəcək. Peyk müşahidələri, hava proqnozu modelləri və süni intellekt əsaslı risk analitikası ilə birləşdirilmiş aqrar sığorta mexanizmləri artıq bir sıra ölkələrdə tətbiq olunur və Azərbaycanda da bu istiqamətdə mərhələli addımlar atılır. Bu proses kənd təsərrüfatı məhsullarının ixrac keyfiyyətinə və beynəlxalq bazarlarda rəqabət qabiliyyətinə dolayısı ilə müsbət təsir göstərir.
Beləliklə, meyvə bağlarının sığortalanması yalnız fəlakət risklərinə qarşı qorunma vasitəsi deyil, həm də strateji iqtisadi sabitlik alətidir. Dövlətin, sığorta fondlarının və fermerlərin koordinasiyalı fəaliyyəti nəticəsində aqrar sektorun daha müasir, hesabatlı və dayanıqlı bir sistemə çevrilməsi mümkündür. Bu isə həm ərzaq təhlükəsizliyinin möhkəmləndirilməsinə, həm də kənd yerlərində sosial rifahın artmasına təkan verir.
Nuray,
Aznews.az