Niderlandın ən böyük maliyyə qurumlarından biri olan "ING Group"un proqnozuna görə, Azərbaycanda 2025-2027-ci illər üçün orta illik inflyasiya göstəriciləri artım trayektoriyasına malik olacaq. Bankın hesablamalarına əsasən, 2025-ci ildə inflyasiya 5,8 %, 2026-cı ildə 5,9 %, 2027-ci ildə isə 8,9 % səviyyəsində formalaşacaq. Bu göstəricilər beynəlxalq təşkilatların daha aşağı inflyasiya gözləntiləri ilə müqayisədə nisbətən yüksək qiymətləndirilir. Məsələn, BMT və Dünya Bankı bu illər üçün inflyasiyanı 2–3 % civarında proqnozlaşdırır, Asiya İnkişaf Bankı isə 4 % ətrafında gözlənti irəli sürür. Azərbaycan Mərkəzi Bankı və İqtisadiyyat Nazirliyi tərəfindən təqdim olunan proqnozlarda isə qiymət artımlarının daha sabit və idarəolunan səviyyədə saxlanacağı vurğulanır.
Bu fərqlərin yaranması müxtəlif metodoloji və makroiqtisadi amillərlə izah olunur. Beynəlxalq maliyyə institutlarının modelləri daha çox qlobal enerji və ərzaq bazarlarının dinamikasına, ixrac yönümlü ölkələrin valyuta gəlirlərinə və dünya miqyasında monetar siyasətin sərtləşməsinə əsaslanır. Halbuki Azərbaycanın daxili iqtisadi siyasəti, dövlət tərəfindən həyata keçirilən qiymət sabitliyi tədbirləri, subsidiya və idxal-ixrac balansı kimi faktorlar bu proqnozlarda tam əksini tapmaya bilər. 2024-cü ilin doqquz ayında 5,7 %-ə çatan orta illik inflyasiya fonunda gələn illərdə gözlənilən artım daha çox xarici inflyasiya təzyiqləri, xüsusilə ərzaq məhsullarında tədarük zəncirlərinin dəyişməsi və regional valyuta kurslarının sabitliyinə bağlı olacaq.
Beynəlxalq bazarlarda neft və qaz qiymətlərinin dəyişkənliyi də bu prosesin mühüm komponentlərindən biridir. Azərbaycanın ixrac gəlirlərinin böyük hissəsi enerji sektorundan formalaşdığından, neft qiymətlərinin artımı dövlət gəlirlərini artırmaqla yanaşı, daxili pul təklifinə təsir göstərir. Bu, qısamüddətli dövrdə iqtisadi aktivliyi stimullaşdırsa da, orta müddətdə tələbin artması nəticəsində qiymət səviyyələrində təzyiq yarada bilər. Mərkəzi Bankın son rüblərdə həyata keçirdiyi monetar sterilizasiya tədbirləri və faiz dərəcəsinin sabit saxlanılması inflyasiya təzyiqlərinin qarşısını almaq məqsədi daşıyır. Buna baxmayaraq, 2027-ci ildə ING proqnozlarının yüksəlməsi qlobal iqtisadi mühitdə ehtimal olunan volatillik və fiskal stimullaşdırma tədbirlərinin təsiri ilə izah edilə bilər.
Azərbaycanın 2025-2026-cı illər üçün iqtisadi siyasət prioritetləri qiymət sabitliyini təmin etməklə yanaşı, qeyri-neft sektorunun genişlənməsini hədəfləyir. İqtisadiyyat Nazirliyinin 2025-ci il üçün 5,4 %-lik inflyasiya proqnozu bazar mexanizmlərinin nizamlanması və idxal inflyasiyasının idarəolunması imkanlarına əsaslanır. İnflyasiyanın struktur komponentlərinə baxıldıqda, son illərdə qiymət artımlarının əsasən ərzaq və xidmət sektorlarından qaynaqlandığı, sənaye və istehsal sahələrində isə sabitlik tendensiyasının müşahidə olunduğu görünür. Bu, hökumətin infrastruktur və kənd təsərrüfatına yönəltdiyi investisiyaların uzunmüddətli nəticələr verməyə başladığını göstərir.
Qlobal kontekstdə baxıldıqda, 2025-ci ildən etibarən inkişaf etməkdə olan ölkələrdə inflyasiya səviyyələrinin yenidən artması ehtimal olunur. Dünya Bankının məlumatına görə, 2024-cü ilin sonuna qədər inkişaf etmiş iqtisadiyyatlarda inflyasiya orta hesabla 2,6 %-ə düşsə də, inkişaf etməkdə olan regionlarda bu göstərici 6 %-dən yuxarı qalır. Bu fərq qlobal qiymət təzyiqlərinin inkişaf mərhələsində olan iqtisadiyyatlara daha asan keçdiyini nümayiş etdirir. Azərbaycan kimi idxaldan asılı, lakin eyni zamanda enerji ixracatçısı olan ölkələr üçün balanslı fiskal siyasət və pul kütləsinin optimallaşdırılması əsas antiinflyasiya vasitəsi hesab olunur.
Uzunmüddətli perspektivdə inflyasiya proqnozlarının yüksəlməsi təkcə qiymət artımlarına deyil, həm də iqtisadi canlanmanın davamlılığına işarədir. Tələbin artması, əməkhaqlarında indeksləşmə və istehsal xərclərinin yüksəlməsi kimi amillər bu prosesin daxili elementləridir. Lakin bu amillərin idarəedilməsi, xüsusilə struktur islahatlarının dərinləşməsi və məhsuldarlığın artması ilə yanaşı aparıldıqda, inflyasiya riskləri sabitləşdirilə bilər. Azərbaycan iqtisadiyyatı son illərdə fiskal intizam və valyuta sabitliyi sahəsində əldə etdiyi təcrübə ilə bu çağırışlara çevik reaksiya vermək imkanına malikdir. Bu baxımdan, beynəlxalq proqnozlarda nəzərdə tutulan yüksək inflyasiya rəqəmləri daha çox xarici təsirlərdən qaynaqlanan, lakin daxili siyasət alətləri ilə idarəoluna bilən potensial ssenarilər kimi qiymətləndirilə bilər.
Nuray,
Aznews.az