2026-cı il üzrə dövlət büdcəsinin gəlir və xərclər balansı ətrafında aparılan son müzakirələr iqtisadi sabitlik və fiskal idarəetmə baxımından bir sıra mühüm məqamları önə çıxarır. Hesablama Palatasının sədr müavini Nəsir Sadıqovun təqdim etdiyi məlumatlara əsasən, növbəti ildə Dövlət Vergi Xidmətinin xətti ilə gəlirlərin reallaşdırılmasında ciddi risklər gözlənilmir. Vergi elastikliyinin artması isə iqtisadi fəallığın tədricən bərpa olunması və qeyri-neft sektorunun genişlənməsi ilə izah edilir. Bu, vergi bazasının dərinləşməsi və kölgə iqtisadiyyatının daralması istiqamətində atılan addımların nəticəsi kimi dəyərləndirilə bilər.
Digər tərəfdən, Dövlət Gömrük Komitəsi üzrə daxilolmaların yenə də yüksək səviyyədə proqnozlaşdırılması fiskal planlaşdırmada ehtiyatlı yanaşmanın vacibliyini göstərir. Qlobal ticarət axınlarının dəyişkənliyi və regional iqtisadi trendlər nəzərə alındıqda, bu sahədə daxilolmaların davamlılığını təmin etmək üçün struktur islahatlar və texnoloji modernizasiya əsas faktor kimi qalır. Əgər proqnozlaşdırılan iqtisadi göstəricilər sabit qalar və idxal-ixrac balansında ciddi dəyişiklik baş verməzsə, bu istiqamətdə gəlirlərin reallaşması yüksək ehtimalla təmin ediləcək. Beynəlxalq təcrübədə də fiskal proqnozların davamlılığı üçün gömrük sistemlərində rəqəmsallaşma və şəffaflığın artırılması əsas tendensiya kimi çıxış edir.
Hesablama Palatasının vurğuladığı kimi, 2026-cı il büdcə xərcləri həm sosial-iqtisadi inkişaf strategiyasını, həm də azad edilmiş ərazilərə Böyük Qayıdış proqramını əhatə edir. Bu istiqamət dövlət siyasətinin uzunmüddətli inkişaf məqsədlərinə uyğunluğunu təmin edir. Büdcə planlaşdırmasında prioritet istiqamətlərin saxlanılması, xüsusilə sosial müdafiə, infrastruktur və müdafiə xərclərinin davamlı maliyyələşdirilməsi ölkənin makroiqtisadi sabitliyinə töhfə verir. Bu, həm də dövlət investisiyalarının iqtisadi multiplikativ təsirini qorumağa xidmət edir.
Növbəti ildən publik hüquqi şəxslərə ödənişlərin xəzinənin müşayiəti ilə aparılması mexanizmi dövlət maliyyə nəzarətinin yeni mərhələsinə keçidi ifadə edir. Bu mexanizm vəsaitlərin məqsədyönlü istifadəsinə nəzarəti gücləndirəcək və hesabatlılıq səviyyəsini artıracaq. Beynəlxalq təcrübədə də dövlət maliyyə sistemində şəffaflığı artırmaq üçün oxşar modellər tətbiq olunur. Bu islahatlar büdcə intizamını möhkəmləndirməklə yanaşı, maliyyə axınlarının optimallaşdırılmasına şərait yaradır.
Bununla yanaşı, dövlət büdcəsi kəsirinin 2,6 milyard manat həcmində olacağı və bu məbləğin borclanma hesabına maliyyələşdiriləcəyi açıqlanıb. Kəsirin borclanma yolu ilə bağlanması qısamüddətli dövrdə fiskal elastikliyi təmin etsə də, uzunmüddətli perspektivdə borc yükünün artması risklərini artırır. Azərbaycan üçün bu, idarəolunan səviyyədə saxlanıldığı müddətcə təhlükə mənbəyi deyil. Ölkənin borc yükü hazırda ÜDM-in təxminən 20-25 faizi civarındadır ki, bu da beynəlxalq standartlara görə aşağı səviyyə sayılır. Lakin tendensiyanın davamlı xarakter alması gələcəkdə fiskal manevr imkanlarını məhdudlaşdıra bilər. Bu baxımdan, borclanma siyasətinin əsasən daxili bazar və layihə əsaslı istiqamətlər üzrə aparılması məqsədəuyğundur.
2026-cı il büdcə siyasətində diqqətçəkən cəhətlərdən biri də xərclərin icrasında İcbari Tibbi Sığorta Fondunun vəsaitlərindən daha aktiv istifadənin nəzərdə tutulmasıdır. Bu, dövlət büdcəsinin yükünün optimallaşdırılması və maliyyə resurslarının daha səmərəli bölgüsünə imkan yaradır. Həmçinin sosial yönümlü xərclərin dayanıqlı maliyyələşməsi üçün yeni mexanizmlərin formalaşmasına şərait yaradır.
Ümumilikdə, təqdim edilən büdcə çərçivəsi fiskal siyasətin sabit və proqnozlaşdırıla bilən model üzərində qurulduğunu göstərir. Qlobal iqtisadi qeyri-müəyyənliklər fonunda Azərbaycan iqtisadiyyatının dayanıqlı gəlir mənbələrinə əsaslanması və borclanma risklərini balanslaşdırılmış şəkildə idarə etməsi strateji əhəmiyyət daşıyır. Büdcə strukturunda şəffaflıq, hesabatlılıq və səmərəliliyin qorunması istiqamətində atılan addımlar iqtisadi idarəetmənin institusional etibarlılığını artırır və orta müddətli dövrdə fiskal dayanıqlığı möhkəmləndirir.
Nuray,
Aznews.az