Gürcüstanın Azərbaycandan siqaret idxalında müşahidə edilən artım regional ticarət axınlarının maraqlı bir nümunəsini təqdim edir. Statistik məlumatlara əsasən, bu ilin yanvar-sentyabr aylarında Gürcüstan Azərbaycandan 28 milyon ABŞ dolları dəyərində tütün tərkibli siqaret idxal edib ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 33 faiz çoxdur. Təkcə sentyabr ayında 5 milyon dollarlıq idxalın qeydə alınması tendensiyanın il sonuna qədər yüksələcəyini göstərir. Ümumilikdə Gürcüstan 2025-ci ilin ilk 9 ayında 115 milyon dollarlıq siqaret alıb və bu, ümumi idxalın 24 faizinin Azərbaycanın payına düşməsi deməkdir. Bu göstərici Azərbaycanı Litvadan sonra Gürcüstan bazarında ikinci ən böyük tütün təchizatçısına çevirib.
Regional səviyyədə siqaret ticarətində baş verən dəyişikliklər bir neçə iqtisadi və institusional amillə bağlıdır. Əvvəla, Azərbaycan son illər tütün məhsullarının istehsalında daxili istehsal gücünü artırıb. Qəbələ, İmişli və Balakən rayonlarında fəaliyyət göstərən istehsal müəssisələri yerli xammaldan istifadə etməklə ixraca yönəlik məhsul həcmini böyüdüb. Dövlətin kənd təsərrüfatı və emal sənayesinə yönəltdiyi dəstək siyasəti nəticəsində tütün istehsalı zənciri daha dayanıqlı formaya keçib. Bu, həm regionda məşğulluğu artırıb, həm də ixrac yönümlü istehsal modellərinin inkişafına şərait yaradıb.
Gürcüstan bazarına siqaret ixracının artımında logistika üstünlüyü də mühüm rol oynayır. Azərbaycan-Gürcüstan iqtisadi əlaqələri uzunmüddətli əməkdaşlığa əsaslanır və bu marşrut üzrə ticarət axınları sabit infrastrukturla təmin olunur. Bakı-Tbilisi avtomobil və dəmir yolu xəttləri, həmçinin gömrük keçid məntəqələrində tətbiq edilən elektron nəzarət sistemi məhsul dövriyyəsini sadələşdirib. Nəticədə Azərbaycan istehsalçıları Gürcüstan bazarına tütün məhsullarını daha sürətli və aşağı logistik xərclərlə çatdırmaq imkanı qazanıblar. Bu da qiymət rəqabətliliyini artıraraq idxalçı ölkə üçün cəlbedici tədarük mənbəsi formalaşdırıb.
Digər tərəfdən, Gürcüstanda siqaret idxalının ümumi dəyərinin azalması, lakin Azərbaycan məhsullarına tələbin artması istehlak strukturunda maraqlı tendensiyaya işarə edir. Gürcüstanın daxili bazarında ucuz, orta keyfiyyətli və regional mənşəli məhsullara üstünlük verilməsi müşahidə olunur. Bu amil Azərbaycan məhsullarını rəqiblərə nisbətən daha əlçatan edir. Litva, Ukrayna və BƏƏ kimi ixracatçılarla müqayisədə Azərbaycanın coğrafi yaxınlığı, tədarük sabitliyi və logistika baxımından çevikliyi bazarda strateji üstünlük yaradır.
Qlobal kontekstdə tütün məhsullarının ticarəti hələ də ciddi tənzimləmə və vergi siyasətlərinə tabedir. Dünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, 2025-ci ilə qədər dünya üzrə siqaret istehsalında azalma müşahidə olunsa da, inkişaf etməkdə olan regionlarda, xüsusilə Qafqaz və Mərkəzi Asiyada bazar sabitliyini qoruyur. Bunun əsas səbəbi iqtisadi adaptasiya və yerli istehsalın təşviqidir. Azərbaycan da bu tendensiyanı izləyərək tütün sənayesində xammaldan son məhsula qədər dəyər zəncirinin yerli səviyyədə formalaşmasını hədəfləyib. Bu strategiya həm ixrac gəlirlərini artırır, həm də qeyri-neft sektorunun şaxələnməsinə töhfə verir.
Hazırkı dinamika göstərir ki, Azərbaycan-Gürcüstan siqaret ticarəti yalnız malların hərəkəti deyil, həm də regionda sənaye kooperasiyasının formalaşması prosesinin göstəricisidir. İki ölkə arasında iqtisadi münasibətlərin diversifikasiyası, tütün kimi spesifik sahələrdə də qarşılıqlı fayda əsasında inkişaf edir. Gələcəkdə istehsal texnologiyalarının modernləşdirilməsi, ticarət siyasətlərinin uyğunlaşdırılması və ekoloji standartlara inteqrasiya bu əməkdaşlığı daha dayanıqlı edə bilər. Nəticə etibarilə, Gürcüstan bazarında Azərbaycanın payının artması həm iqtisadi, həm də institusional etimadın göstəricisidir və bu, regional iqtisadi inteqrasiyanın təbii istiqamətini əks etdirir.
Nuray,
Aznews.az