Bu ilin yanvar-avqust aylarında Azərbaycanın keşyu fındığı idxalında nəzərəçarpacaq artım qeydə alınıb. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına əsasən, ölkə 2,3 milyon ABŞ dolları dəyərində 282 ton keşyu fındığı idxal edib ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə dəyər baxımından 57, kəmiyyət baxımından isə 28 faiz çoxdur. Əsas idxal mənbələri sırasında Vyetnam birinci yerdədir, eyni zamanda Benin və Qanadan da son 14 ildə ilk dəfə tədarüklər həyata keçirilib.
Qlobal miqyasda qoz-fındıq bazarında, xüsusilə də keşyu ticarətində son illər ciddi dəyişikliklər müşahidə olunur. Asiya ölkələrinin, xüsusilə Vyetnam və Hindistanın bazarda dominant mövqeyi bu məhsulun emal və ixrac potensialını müəyyən edir. Vyetnam hazırda dünyanın ən böyük keşyu ixracatçısıdır və emal texnologiyalarına etdiyi investisiyalar sayəsində məhsulun həm keyfiyyətini, həm də ixrac həcmini sabit saxlaya bilib. Azərbaycan kimi inkişaf edən bazarlar üçün bu ölkələrdən idxal, istehlak tələbatının qarşılanması baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır. Məsələ ondadır ki, yerli bazarda bu növ məhsulların istehsalı məhduddur və daxili tələbi ödəmək üçün idxal alternativsiz qalır.
Əhalinin gəlir səviyyəsinin yüksəlməsi, sağlam qidalanma trendlərinin artması və qlobal pəhriz vərdişlərinin dəyişməsi Azərbaycanda da qoz-fındıq, xüsusilə də keşyu kimi məhsullara marağı artırıb. Keşyu, badam və qoz kimi məhsullar proteyin və sağlam yağ tərkibi ilə fərqləndiyindən son illərdə xüsusilə şəhər əhalisi arasında daha populyar qida komponentinə çevrilib. Bu da idxal həcminin artmasını iqtisadi baxımdan izah edən əsas amillərdən biridir.
Bununla yanaşı, idxalın strukturuna nəzər saldıqda Vyetnamın payı hələ də dominant olsa da, Afrika ölkələri – Benin və Qananın tədarük zəncirinə daxil olması maraqlı tendensiyadır. Qlobal bazarda Afrika ölkələri uzun illər xammal istehsalçısı kimi çıxış edib, lakin son illər emal güclərini artırmağa və Asiya ilə rəqabətə girməyə başlayıblar. Bu, həm məhsulun tədarük kanallarının şaxələnməsinə, həm də qiymətlərin müəyyən dərəcədə sabitləşməsinə şərait yaradır. Azərbaycan kimi idxaldan asılı ölkələr üçün bu rəqabət daha münasib qiymətlər və daha sabit təchizat mənşəyi deməkdir.
Digər tərəfdən, yerli bazarda belə məhsulların qiymətləri beynəlxalq qiymət volatilliyindən birbaşa təsirlənir. Qlobal miqyasda 2024-2025-ci illərdə quru meyvə və fındıq məhsullarının qiymətlərində təxminən 10-15 faiz artım müşahidə olunub ki, bu da həm logistika xərcləri, həm də istehsal ölkələrində baş verən iqlim dəyişiklikləri ilə əlaqədardır. Keşyu istehsalında əsas bölgələrdə - Vyetnam, Hindistan və Afrikada - quraqlıq və məhsuldarlıq problemləri qiymətləri sabit saxlamağa imkan vermir. Bu isə idxal edən ölkələrdə daxili bazar qiymətlərinə zəncirvari təsir göstərir.
Azərbaycan üçün bu mənzərə təkcə istehlak deyil, həm də iqtisadi tənzimləmə baxımından yeni imkanlar yaradır. Xüsusilə kənd təsərrüfatının diversifikasiyası və ərzaq təhlükəsizliyi siyasətləri çərçivəsində qoz-fındıq növlərinin yerli istehsalının təşviqi perspektivli istiqamət ola bilər. Dövlətin kənd təsərrüfatı subsidiyaları və ixrac yönümlü məhsul strategiyaları bu sahəyə uyğunlaşdırılarsa, gələcəkdə idxaldan asılılıq müəyyən dərəcədə azala bilər. Bununla belə, yerli istehsalın inkişafı üçün texnoloji avadanlıqlar, iqlim adaptasiyası və keyfiyyət standartlarının formalaşdırılması kimi əsas addımlar zəruridir.
Hazırkı idxal artımı həm də istehlak strukturunun dəyişməsi və bazarın beynəlxalq tendensiyalara uyğunlaşmasının göstəricisidir. Azərbaycanın idxal coğrafiyasının genişlənməsi isə xarici ticarətin daha çox tərəfdaş ölkəyə yönəldiyini və qlobal ərzaq zəncirinə inteqrasiyanın dərinləşdiyini nümayiş etdirir. Bu, həm iqtisadi, həm də sosial baxımdan pozitiv dinamika yaradır.
Nuray,
Aznews.az