Bu ilin yanvar-oktyabr aylarında Azərbaycanda informasiya və kommunikasiya texnologiyaları sektorunun 1 milyard 991 milyon manatlıq məhsul istehsalı ilə ötən ilin analoji dövrünü 8,5 % üstələməsi, həm də təkcə oktyabr ayında istehsalın 22,3 % artması ölkədə rəqəmsal iqtisadiyyatın genişlənmə trayektoriyasını aydın göstərir. ÜDM-də sektorun 1,9 %-lik payı ilkin baxışda kiçik görünsə də, həm qlobal tendensiyalar, həm də İKT-nin iqtisadi sistemlərdə yaratdığı çoxsahəli təsir nəzərə alındıqda, bu göstərici struktur dönüşümlərinin davam etdiyini nümayiş etdirir. ÜDM-in 106,4 milyard manata çatdığı bir şəraitdə İKT-nin bu artım tempini qoruması sektorun artıq iqtisadiyyatda stabil və genişlənən komponent kimi formalaşdığını sübut edir.
Dünya üzrə rəqəmsallaşma prosesi sürətləndikcə ölkələrin İKT sektoruna qoyduğu investisiyalar və texnoloji innovasiya ekosistemlərinin inkişafı iqtisadi artımın keyfiyyətini müəyyən edən başlıca faktorlardan birinə çevrilib. Qlobal statistikaya nəzər saldıqda 2024-cü ildə yüksək texnologiyalar bazarının genişlənmə tempi orta hesabla 6-8 % civarında dəyişir ki, Azərbaycanın mövcud artım göstəricisi bu xəttə uyğun gəlməklə yanaşı, bəzi hallarda daha sürətli dinamika nümayiş etdirir. Sektorun oktyabr ayı üzrə 22 %-dən çox yüksəliş göstərməsi isə sezonsuz dəyişikliklər fonunda daha çox struktur amillərin güclənməsindən qaynaqlanır. Bu struktur amillərə ölkədə xidmətlərin rəqəmsallaşdırılması, elektron ticarət dövriyyəsinin genişlənməsi, bulud texnologiyalarına keçidin sürətlənməsi, media və informasiya istehlakının artması kimi faktorlar daxildir. Bu proseslər təkcə istehsal həcmlərini deyil, eyni zamanda informasiyaya tələbi və onun iqtisadi dəyərini artırır.
Sektorun iqtisadiyyatda çəkisinin yüksəlməsi həm də infrastruktur yenilənməsi ilə sıx əlaqəlidir. Son illər genişzolaqlı internetin əhatə dairəsinin genişlənməsi, fiber-optik infrastrukturun ölkə üzrə mərhələli yayılması, mobil rabitə texnologiyalarının yenilənməsi və 5G hazırlıq mərhələlərinin başlanması İKT istehsalının artımını qidalandıran əsas komponentlərdir. İnfrastrukturun yaxşılaşması xidmət təminatçıları ilə yanaşı, rəqəmsal xidmətlərdən istifadə edən bizneslərin fəaliyyətinə də təsir göstərərək məhsuldarlığı artırır. Qlobal təcrübədə də müşahidə olunur ki, rəqəmsal infrastruktura yönəlmiş hər əlavə investisiya qeyri-neft sektorunun daha sabit və çevik inkişafına zəmin yaradır. Azərbaycan iqtisadiyyatında da bu proses paralel şəkildə müşahidə olunur və İKT sektorunun ÜDM-də payının yüksəlməsi tədricən neft-qaz asılılığının azaldılmasına müsbət töhfə verən amillərdən birinə çevrilir.
Eyni zamanda, dünya üzrə İKT sektorunda baş verən qiymət dəyişiklikləri, texnologiyanın yenilənmə sürəti, proqram təminatının və kibertəhlükəsizlik xərclərinin artması da bu sahədəki ümumi dövriyyələrə təsir göstərir. Azərbaycanda istehsal göstəricilərinin dəyər ifadəsində artması qlobal inflyasiya deyil, sektordakı real genişlənmə ilə paralel gedir. Xüsusilə startap ekosistemində yeni layihələrin artması, elektron ödənişlər və fintech həllərinə keçidin dərinləşməsi, xarici texnoloji şirkətlərin yerli bazara marağının artması iqtisadi dövriyyənin genişlənməsini dəstəkləyir. Bu da həm sektora yönələn investisiya ehtiyacını artırır, həm də resursların daha səmərəli istifadəsi ilə nəticələnir.
Azərbaycanın regional rəqəmsal mərkəzə çevrilmə strategiyası İKT istehsalında stabilliyi qoruyan əsas vektorlardandır. Xidmət ixracının artırılması, məlumat mərkəzlərinin yaradılması, transsərhəd fiber-optik layihələrin genişlənməsi kimi istiqamətlər yaxın illər üçün yeni iqtisadi imkanlar formalaşdırır. Qlobal miqyasda məlumat axınının sürətlə artması ölkələri data mərkəzləri və rəqəmsal xidmətlərin istehsalı üzrə rəqabətə daxil edir, Azərbaycanın coğrafi mövqeyi isə bu rəqabətdə üstünlük qazandıran amildir. Bu baxımdan cari dövr üzrə istehsal göstəriciləri yalnız daxili bazar üçün deyil, həm də regional rəqəmsal xidmət ixracının potensial genişlənməsi üçün zəmin yaradır.
Sektorun artımı əmək bazarında da struktur dəyişikliklər yaradır. Texnologiya sahəsində ixtisaslaşmış kadrlara tələb artır, bu da həm ali təhsil proqramlarının yenilənməsini, həm də xüsusi təlimlərin inkişafını stimullaşdırır. Qlobal tendensiyalar göstərir ki, rəqəmsal bacarıqların genişlənməsi iqtisadi sistemlərin çevikliyini artıran əsas komponentlərdən biridir. Bu proses uzunmüddətli dövrdə əmək məhsuldarlığının yüksəlməsi, innovativ xidmətlərin artması və rəqəmsal iqtisadiyyatın iqtisadiyyatda daha böyük pay qazanması ilə nəticələnir. Sektorun cari artım tempinə əsasən demək mümkündür ki, əmək bazarında texnoloji biliklərin əhəmiyyəti daha da güclənməkdədir və iqtisadiyyatın modernləşməsi istiqamətində önəmli rol oynayır.
Cari dövr üzrə əldə olunan göstəricilər həm də onu nümayiş etdirir ki, İKT sektoru qeyri-neft iqtisadiyyatında dayanıqlığın əsas aparıcı sahələrindən birinə çevrilir. Qlobal rəqəmsal transformasiya prosesləri genişləndikcə ölkədə tələbat artır və sektorun istehsal dinamikası təbii şəkildə genişlənir. Bu artımın davamlılığı isə istehsal strukturunun şaxələndirilməsi, xidmət ixracının genişləndirilməsi və rəqəmsal infrastrukturun optimallaşdırılması ilə sıx bağlıdır. Bununla yanaşı, iqtisadiyyatın digər sahələrinə rəqəmsal həllərin tətbiqi də yeni tələblər yaradır və İKT sektorunun inkişaf trayektoriyasına əlavə impuls verir.
Mövcud mənzərə göstərir ki, Azərbaycanın İKT sektoru yalnız istehsal göstəriciləri ilə deyil, həm də struktur dəyişiklikləri və texnoloji modernləşmə imkanları ilə iqtisadi sistemin mühüm tərkib hissəsinə çevrilir. Qarşıdakı dövrdə rəqəmsal xidmətlərin payının genişlənməsi, texnoloji innovasiyaların tətbiqinin artması və regional rəqəmsal infrastruktur layihələrinin reallaşması sektorda sabit artımın qorunmasına şərait yarada bilər. Bu isə iqtisadiyyatın ümumi inkişaf tempinə dəstək verməklə yanaşı, rəqabət qabiliyyətinin yüksəlməsinə və ölkənin rəqəmsal iqtisadiyyat xəritəsində mövqeyinin güclənməsinə töhfə verəcək.
Nuray,
Aznews.az