2025-ci ilin yanvar oktyabr aylarında Azərbaycanın buğda idxalında həm həcm, həm də dəyər baxımından artım qeydə alınıb. Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, ölkə bu dövrdə 1 milyon 9 min 614.31 ton buğda idxal edib və bunun maliyyə dəyəri 217 milyon 691 min dollar təşkil edib. Müqayisə üçün, ötən ilin eyni mərhələsində idxal həcmi 948 min 815.35 ton, dəyəri isə 205 milyon 428 min dollar olmuşdu. Beləliklə, idxal həcmi 6.4 faiz, xərci isə 6 faiz yüksəlib və buğda idxalının ümumi idxalda payı 1.13 faiz səviyyəsində qərarlaşıb.
Bu rəqəmlərin daha dərindən təhlili göstərir ki, Azərbaycanın buğda idxalında davam edən artım regional və qlobal ərzaq bazarlarında müşahidə olunan struktur dəyişikliklərlə əlaqəli görünür. Qlobal buğda qiymətlərində son illərdə baş verən dalğalanmalar xüsusilə hava şəraiti, tədarük zəncirindəki fasilələr və əsas ixracatçı ölkələrdə məhsuldarlıq dəyişiklikləri ilə bağlıdır. 2023 və 2024-cü illərdə Rusiya, Kanada və Avstraliya kimi böyük istehsalçı ölkələrdə müxtəlif səviyyədə məhsuldarlıq dəyişməsi bazar qiymətlərinə təsir göstərmişdi. Azərbaycanın idxal xərcindəki artımın əlavə təzyiqə məruz qalmadan, indeksin əsasən həcmlə üst-üstə artması isə qiymətlərin bu dövrdə nisbətən stabil qalması ilə izah oluna bilər.
İdxal həcminin yüksəlməsi daxili istehsal və istehlak arasındakı balansı da analiz etməyi zəruri edir. Azərbaycan illik təxminən 1.8 2 milyon ton buğda istehlak edir və daxili istehsal bunun mühüm hissəsini ödəsə də, çörəkçilik sənayesinin tələbatını tam şəkildə qarşılamaq üçün idxal bu gün də strateji mənbə kimi qalır. Ölkə son illərdə taxılçılıqda məhsuldarlığı artırmaq üçün aqrotexniki innovasiyalara, suvarma sistemlərinin modernləşdirilməsinə və yüksək məhsuldar toxumların tətbiqinə yönəlmiş siyasət yürüdür. Bununla belə, qısa müddətdə hava şəraiti və iqlim dəyişmələrinin təsiri səbəbindən məhsuldarlıq göstəriciləri dəyişkənlik nümayiş etdirə bilir. İdxaldakı artım həm də istehlak həcminin əhali artımı və sənaye tələbatı fonunda genişlənməsinin təbii nəticəsi kimi qiymətləndirilə bilər.
Qlobal miqyasda buğda bazarı geosiyasi proseslərə qarşı yüksək həssasdır. Məsələn, Qara dəniz regionu dünya buğda ticarətinin ciddi payını təşkil etdiyinə görə orada baş verən hərbi, logistika və ticarət kəsintiləri dünya qiymətlərinə birbaşa təsir edə bilir. 2024-cü ildə taxıl dəhlizləri ilə bağlı qeyri-müəyyənliklər beynəlxalq bazarlarda riskləri artırmışdı, lakin 2025-ci ilə doğru nisbi sabitlik qayıtdığından qiymətlərin artım tempi məhdud qalıb. Bu şərait Azərbaycana idxal xərclərini sabit saxlamağa imkan verən mühüm faktorlardan biri olub. Digər tərəfdən, dünya bazarlarında iri istehsalçıların, xüsusilə ABŞ və Argentina kimi ölkələrin məhsuldarlıq göstəricilərinin yüksəlməsi təklifin genişlənməsinə müsbət təsir göstərib.
Azərbaycanın idxal strukturundakı 1.13 faizlik payın aşağı olması buğdanın strateji, lakin ümumi idxal portfelində nisbətən məhdud xərc yükünə malik olduğunu göstərir. Bununla belə, buğda kimi əsas ərzaq məhsulları üzrə idxalın davamlılığını təmin etmək üçün tədarük geografiyasının şaxələndirilməsi, müxtəlif bazarlardan satınalma imkanlarının genişləndirilməsi və təminat risklərinin optimallaşdırılması günümüzün qlobal ərzaq təhlükəsizliyi modellərinə uyğun yanaşmalardır. Hazırda dünya ərzaq bazarında tələbatın artdığı, iqlim dəyişikliklərinin təsirlərinin gücləndiyi bir mərhələdə idxal strategiyasının çevik saxlanılması mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Statistik məlumatlar həmçinin göstərir ki, Azərbaycanda çörək məhsullarına tələbat sabit xətt üzrə artır və bu tendensiya sosial sabitlik, ərzaq təhlükəsizliyi və qiymətlərin idarəolunması baxımından vacib indikator sayılır. Buğda idxalının həcminin artması yalnız istehlak deyil, həm də un istehsalı sahəsində fəaliyyət göstərən müəssisələrin istehsal gücünün genişlənməsi ilə əlaqəli ola bilər. Bunun fonunda dövlətin aqrar sektorda məhsuldarlığın yüksəldilməsi, torpaqların daha səmərəli idarə olunması və yeni texnologiyaların tətbiqi üzrə fəaliyyətləri idxaldan asılılığın orta və uzunmüddətli perspektivdə optimallaşdırılmasına yönəlmiş mühüm addımlar kimi qiymətləndirilə bilər.
Bu proseslərin ümumi mənzərəsi onu göstərir ki, Azərbaycanın buğda idxalında müşahidə olunan artım qlobal bazar trendləri, daxili tələbat dinamikası və kənd təsərrüfatında məhsuldarlığın dövri dəyişməsi ilə əlaqəli kompleks bir prosesdir. Hazırkı rəqəmlər idxalın strateji xarakterini qoruduğunu və ölkənin ərzaq təminatında çoxvektorlu yanaşmanı davam etdirdiyini nümayiş etdirir. Bu isə həm bazar sabitliyinin, həm də sosial iqtisadi tarazlığın qorunması baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır.
Nuray,
Aznews.az