Xəzərin Azərbaycan sektorunda yerləşən Şəfəq Asiman blokunda kəşfiyyat işlərinin növbəti mərhələsi üzrə planlaşdırmanın aparılması barədə məlumat bir tərəfdən layihənin strateji əhəmiyyətini, digər tərəfdən isə dərin su hövzələrində enerji hasilatının texniki və logistika baxımından mürəkkəbliyini ortaya qoyur. BP şirkətinin Xəzər regionu üzrə vitse prezidentinin bildirdiyi kimi, ikinci kəşfiyyat quyusunun qazılması üçün uyğun qurğunun müəyyən edilməsi və onun digər layihələrlə iş qrafikinin uzlaşdırılması hazırda prosesin əsas istiqamətini təşkil edir.
Şəfəq Asiman bloku Azərbaycan neft qaz sənayesinin dərin su perspektivləri baxımından ən diqqət çəkən strukturlarından sayılır. Blokun dəniz səthindən təxminən 650 metr dərinlikdə yerləşməsi onu regionun ən mürəkkəb geoloji obyektlərindən birinə çevirir. Məhz buna görə kəşfiyyat işlərinin ardıcıllıqla həyata keçirilməsi və qazma qurğusunun digər iri regional layihələrdən boşaldılması prosesin texniki təhlükəsizliyi və iqtisadi səmərəliliyi baxımından vacibdir. Xəzər hövzəsində fəaliyyət göstərən qazma qurğularının sayı məhdud olduğundan onların müxtəlif layihələr arasında rotasiyası tez-tez vaxt cədvəlinin optimallaşdırılmasını tələb edir.
Dünya enerji bazarlarında dərin su kəşfiyyatının artan rolu bu prosesin arxasında duran daha geniş iqtisadi məzmunu anlamağa imkan verir. Son illər Latın Amerikası, Şimal dənizi və Afrika sahillərində dərin su yataqlarında aparılan işlər göstərib ki, belə strukturların işlənməsi texnologiya, kapital və potensial ehtiyatlar baxımından yüksək dəyər yaratsa da, uzunmüddətli investisiya dövrü tələb edir. Şəfəq Asiman kimi yataqlarda kəşfiyyat proqramlarının mərhələli şəkildə icra edilməsi də bu beynəlxalq təcrübəyə uyğunluğun göstəricisidir. Bu cür layihələrdə əsas məqsəd yatağın geoloji quruluşunun dəqiq modelləşdirilməsi, qazma risklərinin azaldılması və ehtiyatların kommersiya baxımından qiymətləndirilməsidir. Beləliklə, hazırda aparılan planlaşdırma mərhələsi layihənin yalnız növbəti addımı deyil, həm də kapital qoyuluşlarının optimal şəkildə yönəldilməsi üçün vacib əsas yaradır.
Xəzər regionunun enerji xəritəsində Şəfəq Asimanın xüsusi yeri var. Azərbaycan uzun illərdir enerji sektorunda diversifikasiya və yeni qaz hasilat mənbələrinin genişləndirilməsi kursu yürüdür və bu layihə həmin strategiyanın mühüm elementlərindən biridir. Qlobal təchizat sistemlərində baş verən dəyişikliklər, Avropa bazarında təbii qaza olan tələbin davamlı olaraq yüksək qalması, eləcə də enerji təhlükəsizliyi məsələlərinin daha çox önə çıxması yeni yataqların kəşfini strateji əhəmiyyətli edir. Məhz bu kontekstdə Şəfəq Asiman üzrə işlərin davam etdirilməsi Azərbaycanın qaz ixrac portfelinin orta və uzunmüddətli perspektivdə daha sabit və geniş əsaslı olmasına xidmət edə bilər.
Digər tərəfdən, dərin su yataqlarında aparılan kəşfiyyat işlərinin xərcləri və logistika çətinlikləri beynəlxalq enerji şirkətlərinin fəaliyyət qrafiklərinə və texniki imkanlarına uyğun şəkildə planlaşdırılmalıdır. Xəzər dənizində qazma qurğularının hərəkəti və layihələr arasında bölüşdürülməsi ciddi koordinasiya tələb edən prosesdir. Hazırda BP tərəfindən ikinci quyunun qazılması üçün qurğunun azad olunmasını gözləməklə bağlı qeyd edilən məsələ də məhz bu çərçivədə qiymətləndirilə bilər. Qazma əməliyyatlarının vaxtında və təhlükəsiz şəkildə həyata keçirilməsi layihənin ümumi risk profilinə və sonrakı mərhələlərin planına təsir göstərdiyindən, bu kimi koordinasiya işləri strateji əhəmiyyət daşıyır.
Qlobal enerji tendensiyalarına nəzər saldıqda, yeni kəşfiyyat layihələrinin dəyəri təkcə hasilat potensialı ilə ölçülmür. Xüsusilə qaz layihələrində bazar inteqrasiyası, nəql infrastrukturu və regional təlabat indeksləri də mühüm rol oynayır. Cənub Qaz Dəhlizi kimi geniş miqyaslı ixrac infrastrukturunun mövcudluğu Azərbaycana yeni qaz ehtiyatlarını kommersiya dövriyyəsinə daxil etmək üçün əlverişli baza yaradır. Bu baxımdan Şəfəq Asiman üzrə kəşfiyyat işlərinin davam etdirilməsi həm iqtisadi, həm də enerji təhlükəsizliyi baxımından aktual və strateji əhəmiyyətli addım kimi qiymətləndirilə bilər.
Müşahidə olunan dinamika onu göstərir ki, bu layihə barədə planlaşdırma mərhələsi sadəcə texniki proses deyil, ölkənin dərin su energetika strategiyasının bir parçasıdır. Burada məqsəd mövcud enerji resurslarının rasional şəkildə idarə edilməsini və gələcək hasilat strukturunun daha dayanıqlı əsaslara söykənməsini təmin etməkdir. Şəfəq Asiman kimi mürəkkəb yataqlardan gözlənilən potensial hələ tam dəyərləndirilməsə də, planlaşdırılan ikinci quyunun qazılması yataqla bağlı geoloji məlumat bazasının genişlənməsinə və qərarvermə prosesinin daha dəqiq əsaslandırılmasına imkan verə bilər.
Bu çərçivədə layihənin hazırkı mərhələsi həm texniki hazırlıq dövrünün vacib elementi, həm də Azərbaycanın enerji sektorunun orta müddətli inkişaf trayektoriyasının bir hissəsi kimi dəyərləndirilə bilər. Qazma qurğularının digər layihələrlə razılaşdırılması sahəsində aparılan işlər göstərir ki, prosesin hər detalı müvafiq beynəlxalq standartlara uyğun şəkildə həyata keçirilir və bu da gələcək əməliyyatların təhlükəsizlik və effektivlik baxımından optimal olmasına şərait yaradır.
Nuray,
Aznews.az