Milli Məclisdə aparılan müzakirələrdə rəqəmsal iqtisadiyyat və innovasiya sahələrinin inkişafı üçün yeni institusional mexanizmin yaradılması ilə bağlı təklif diqqət mərkəzinə çıxıb. Deputat Tahir Mirkişilinin səsləndirdiyi ideyalar həm elmi tədqiqatların maliyyələşdirilməsi, həm də vergi siyasətində nəticəyönümlü yanaşmanın gücləndirilməsi baxımından mühüm istiqamətləri əhatə edir. Onun fikirlərində startap ekosisteminin dəstəklənməsi, dövlət və özəl kapitalın birgə iştirak etdiyi Texnoİnnovasiya Fondunun qurulması, məhsuldarlıq və ixraca söykənən vergi güzəştlərinin tətbiqi və mütəmadi qiymətləndirilməsi kimi məqamlar xüsusi önə çıxır.
Bu cür fondların yaradılması qlobal təcrübədə innovasiya yönümlü iqtisadi modellərin əsas dayaqlarından biri kimi tanınır. Məsələn, İsraildə Yozma proqramının tətbiqi dövlətin toxum kapitalı rolunu gücləndirərək özəl sektorun risk iştahasını artırmış, qısa müddətdə texnologiya şirkətlərinin həm investisiya cəlbetmə, həm də kommersiyalaşdırma imkanlarını genişləndirmişdi. Cənubi Koreyanın Tədqiqat və İnnovasiya Fondları da universitet tədqiqatlarını real bazar tələblərinə uyğunlaşdıraraq sənaye ilə akademiya arasında mühüm körpü rolunu oynayır. Azərbaycanın Texnoİnnovasiya Fondu təşəbbüsü də eyni şəkildə elmi potensialın iqtisadi dəyərə çevrilməsi üçün vahid maliyyə və idarəetmə çərçivəsi yarada bilər. Bu tip mexanizmlər xüsusilə startap mərhələsindəki yüksək riskli layihələrdə ilkin kapital çatışmazlığını kompensasiya edir, rəqəmsallaşma üzrə strateji prioritetlərin maliyyələşdirilməsini daha sistemli hala gətirir.
Deputatın vurğuladığı digər istiqamət məhsuldarlıq əsaslı vergi siyasətidir ki, bu yanaşma bir çox inkişaf etməkdə olan iqtisadiyyatlarda qeyri neft gəlirlərinin artırılmasında mühüm rol oynayır. Müasir vergi modellərində güzəştlərin avtomatik şəkildə deyil, konkret iqtisadi nəticələrə bağlı tətbiqi daha geniş qəbul edilir. Avropa Komissiyası son illərdə vergi güzəştlərinin səmərəliliyi üzrə dərinlaşdırılmış qiymətləndirmə mexanizmlərini işə salıb və bu hesabatlar nəticəsində bəzi səmərəkliyi aşağı güzəştlər mərhələli şəkildə optimallaşdırılıb. Eyni yanaşma Latın Amerikası ölkələrində də tətbiq olunur və hasilatlar göstərir ki, güzəşt mexanizmləri ilə real sektorun məhsuldarlığı arasında birbaşa əlaqə formalaşdırıldıqda vergi bazası genişlənir, qeyri rəsmi iqtisadiyyatın payı azalır, dövlət gəlirlərinin sabitliyi artır.
Azərbaycanda güzəştlərin performans hesabatları ilə müşayiət olunması həm şəffaflığı gücləndirə, həm də resursların daha məqsədyönlü bölüşdürülməsini təmin edə bilər. Məsələn, daxili istehsal üçün 272 adda xammal və aralıq malların idxal rüsumunun sıfırlanması artıq ixrac göstəricilərinə müsbət təsir göstərdiyi üçün bu tip tədbirlərin iqtisadi dinamikanı sürətləndirdiyi müşahidə edilir. Lakin digər sahələrdə güzəştlərin effektivliyinin dəqiq ölçülməsi üçün davamlı monitorinq və qiymətləndirmə alətləri vacibdir. Hər 3 ildən bir Güzəşt Effektivliyi Sənədinin hazırlanması dövlətin fiskal siyasətində daha elmi və analitik baza yarada, həmçinin qeyri neft sektorunda sabit böyümə üçün stimulların optimallaşdırılmasına şərait yarada bilər.
Təklif edilən Texnoİnnovasiya Fondunun həm özəl kapitalı cəlb etməsi, həm də universitet tədqiqatlarına dəstəyi gücləndirməsi elmi fəaliyyətin kommersiyalaşdırılması prosesində yeni mərhələ yarada bilər. Bu addım dövlətin uzunmüddətli iqtisadi diversifikasiya strategiyası ilə də uzlaşır. Prezident İlham Əliyevin Elmlər Akademiyasında müəyyən etdiyi hədəflər ölkədə bilik əsaslı iqtisadiyyat quruculuğunun prioritet rolunu göstərir və belə institusional mexanizmin yaradılması həmin hədəflərin icra potensialını artırır.
Müzakirələr göstərir ki, innovasiya və rəqəmsal inkişafın maliyyələşdirilməsi üzrə yeni çərçivə formalaşsa, vergi siyasəti ilə real sektor arasında qarşılıqlı əlaqə güclənər, qeyri neft gəlirlərinin payı artar, ölkənin rəqabətqabiliyyətlilik səviyyəsi daha dayanıqlı şəkildə möhkəmlənər. Bu yanaşma iqtisadi idarəetmədə nəticəyönümlü mexanizmlərin gücləndirilməsi istiqamətində prinsipial mərhələ kimi qiymətləndirilə bilər.
Nuray,
Aznews.az