Azərbaycan sənaye sektorunun dekarbonizasiyası çərçivəsində qaz qazanlarının elektrik qazanları və yüksək temperaturlu istilik nasosları ilə əvəz edilməsi planlaşdırılır. Bu addım NDC 3.0 hesabatında sənayenin karbon izini azaltmaq üçün ən perspektivli metodlardan biri kimi təqdim olunur və qida, kimya, metallurgiya, gil-torpaq istehsalı, həmçinin neft-qaz sənayesinin downstream seqmentində tətbiq ediləcək.
Sənaye sektoru Azərbaycanın iqtisadiyyatında mühüm rol oynayır və ÜDM-in təxminən 25 %-ni təmin edir. Bununla belə, istehsalın artması istixana qazı emissiyalarının yüksəlməsinə səbəb olur. 2022-ci ildə sənaye sektorunda 8,9 milyon ton CO2-ekvivalenti emissiya qeydə alınıb ki, bunun 6,3 milyon tonu neft-qaz emalı və qeyri-metal mineralların, 2 milyon tonu metallurgiya, kimya və qida sənayesinin, 0,6 milyon tonu isə tikinti materiallarının payına düşüb. Bu göstəricilər sənayenin dekarbonizasiyasını iqlim gündəliyinin əsas prioritetlərindən birinə çevirir.
Elektrifikasiyanın tətbiqi qlobal miqyasda da ən çox müzakirə olunan metodlardan biridir. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin (IEA) hesabatına görə, sənaye sektorunda istilik proseslərinin elektrifikasiyası 2050-ci ilə qədər karbon emissiyalarını 30 %-ə qədər azalda bilər. Elektrik qazanları və istilik nasosları yüksək temperaturlu proseslərdə karbohidrogen yanacağının istifadəsini əvəz etməklə emissiyaları əhəmiyyətli dərəcədə azaldır. Azərbaycanın bu texnologiyaları tətbiq etməsi həm enerji səmərəliliyini artıracaq, həm də bərpa olunan enerji mənbələrinin payının yüksəlməsi ilə birlikdə sənayenin karbon izini minimuma endirəcək.
Sənaye parklarının yaradılması da dekarbonizasiya prosesini asanlaşdıran mühüm mexanizmdir. Müəssisələrin coğrafi konsentrasiyası istiliyin və tullantıların təkrar emalı, karbonun tutulması və saxlanması sistemlərinin (CCUS) tətbiqi üçün əlverişli şərait yaradır. Bu model Avropa və Asiya ölkələrində uğurla tətbiq olunur. Məsələn, Almaniyada sənaye klasterlərində CCUS texnologiyalarının tətbiqi nəticəsində illik emissiyalar 15 %-ə qədər azaldılıb. Azərbaycanın Sumqayıt Sənaye Parkı və Texnologiyalar Parkı kimi zonalarda bu yanaşmanın tətbiqi regional miqyasda dayanıqlı sənaye modelinin formalaşmasına imkan verəcək.
Enerji səmərəliliyinin artırılması neft-qaz seqmentində xüsusi əhəmiyyət daşıyır. LDAR texnologiyalarının tətbiqi metan sızmalarının qarşısını almaqla emissiyaları azaltmaq üçün effektiv vasitədir. Qlobal miqyasda LDAR proqramlarının tətbiqi metan emissiyalarını 40 %-ə qədər azalda bilib. Azərbaycanın bu texnologiyanı tətbiq etməsi həm ekoloji, həm də iqtisadi baxımdan müsbət nəticələr verəcək.
Dekarbonizasiya üçün yüksək xərcli texnologiyalara kapital qoyuluşu tələb olunur. Kimya sənayesində inert anod texnologiyalarının tətbiqi, qeyri-metal minerallar seqmentində genişmiqyaslı elektrifikasiya, şəbəkə infrastrukturunun modernləşdirilməsi və kadrların ixtisasının artırılması uğurun əsas amilləri kimi göstərilir. Bu, yalnız ekoloji hədəflərə nail olmaq üçün deyil, həm də sənayenin rəqabət qabiliyyətini artırmaq üçün vacibdir. Dünya Bankının məlumatına görə, sənaye dekarbonizasiyasına qoyulan hər 1 milyard dollarlıq investisiya uzunmüddətli perspektivdə 2,5 milyard dollarlıq iqtisadi fayda yarada bilər.
Nuray,
Aznews.az