Həssas insanların cəmiyyətdəki rolu son illər psixologiya, sosial davranış və əmək münasibətləri üzrə aparılan araşdırmaların əsas istiqamətlərindən birinə çevrilib. Müxtəlif ölkələrdə aparılan tədqiqatlar göstərir ki, yüksək həssaslıq həm şəxsi həyat, həm də sosial mühit baxımından ikiqat təsirə malikdir. Bu xüsusiyyət insanlararası münasibətlərdə daha dərin emosional qavrayış yaradır, eyni zamanda gündəlik sosial dinamikanın yaratdığı təzyiqlərə qarşı müəyyən çətinliklər ortaya çıxarır. Məsələnin aktuallığı ondan irəli gəlir ki, müasir cəmiyyətin sürətli ritmi yüksək həssaslığa malik fərdlərin adaptasiya mexanizmlərini diqqət mərkəzinə gətirir.
ABŞ və Avropa laboratoriyalarında aparılan beyin görüntüləmə tədqiqatları göstərir ki, yüksək həssaslığa malik şəxslərdə emosiya və sosial siqnalların emalına cavabdeh beyin mərkəzləri daha aktiv işləyir. Bu xüsusiyyət diqqət, empatiya və incə detalların qavranılması kimi sahələrdə üstünlük yaradır. Sosioloji müşahidələr də təsdiq edir ki, həssas insanlar münaqişələrə daha az meyllidir, komanda daxilində əlaqələndirmə və münasibətlərin tənzimlənməsində daha səmərəli rol oynayır. Lakin eyni yumşaq qavrayış gündəlik səs-küy, yüksək sosial tələb və emosional yüklənmə zamanı yorğunluq riskini artırır. Buna görə də, bir çox ölkədə təşkilati idarəetmə sahəsində həssas personal üçün uyğun iş şəraiti və psixoloji dəstək mexanizmləri ayrıca istiqamət kimi araşdırılır.
Cəmiyyət içində həssaslığın sosial üstünlükləri də diqqətəlayiqdir. Yüksək emosional qavrayış kollektivdə əlaqələri yumşaldır və sosial harmoniyanın formalaşmasına yardım edir. İncəsənət, yaradıcılıq, təhsil, tibb və sosial xidmət kimi sahələrdə həssas insanların intuisiyası və müşahidə qabiliyyəti daha güclü nəticələr yaradır. Məsələn, Skandinaviya ölkələrində aparılan sosial davranış araşdırmaları qeyd edir ki, həssas şəxslər böhran kommunikasiyasında, münasibətlərin tənzimlənməsində və etik qərarların verilməsində daha stabil performans göstərir. Bununla yanaşı, həssas qavrayış stresə həssaslığı artırdığı üçün belə şəxslər daha tez yorula bilir. Bu səbəbdən müasir idarəetmə sistemləri emosional yüklənmənin tənzimlənməsi, şəraitin uyğunlaşdırılması və iş bölgüsünün fərdi xüsusiyyətlərə görə formalaşdırılması kimi mexanizmlərə xüsusi diqqət ayırır.
Həssaslıq müasir sosial ekosistemdə getdikcə daha çox dəyər qazanır. Çünki texnologiyanın sürətləndirdiyi dövrdə empatiya, sosial uyğunlaşma və humanist dəyərlər həm iş mühitinin, həm də ictimai münasibətlərin dayanıqlığı üçün vacib amillərdən birinə çevrilib. Araşdırmaların böyük qismi bu qənaətə gəlir ki, həssas insanlar cəmiyyətin sosial toxumasının qorunmasında mühüm rol oynayır. Onların zəiflik hesab edilən xüsusiyyətləri düzgün mühitdə üstünlüyə çevrilə bilir. Bu isə sosial siyasətin və təşkilati idarəetmənin gələcəkdə daha fərdiləşdirilmiş yanaşmaya əsaslanacağını göstərir. Ümumi proseslərin təhlili sübut edir ki, həssaslıq cəmiyyətin yalnız fərdi psixoloji xüsusiyyəti deyil, sosial dinamikanın keyfiyyətini formalaşdıran strateji resurs kimi nəzərdən keçirilə bilər.
Nuray,
Aznews.az