Həddindən artıq empatiya, psixologiya və sosial davranış sahələrində son illərin diqqət mərkəzində olan mövzulardan biridir. İnsanlararası əlaqələrdə yüksək empatiya böyük üstünlüklər yaratsa da, bu xüsusiyyət bəzən fərdin öz emosional və fiziki sağlamlığına mənfi təsir göstərə bilər. Tədqiqatlar göstərir ki, empatiya səviyyəsinin aşırı olması yalnız sosial münasibətlərdə yorğunluğa deyil, həm də qərarvermə, konsentrasiya və şəxsi sərhədlərin qorunmasında çətinliklərə gətirib çıxara bilər. Bu problem həm fərdi, həm də kollektiv davranış nümunələrini təsir edir və müasir cəmiyyətin sürətli ritmində daha qabarıq görünür.
Nevrobioloji tədqiqatlar sübut edir ki, həddindən artıq empatiya amiqdala və ön beyin korteksinin fəaliyyətini artırır. Bu vəziyyət başqalarının emosiyalarını dərindən qavramağa imkan verir, lakin uzun müddətli emosional yüklənmə zamanı stress hormonlarının səviyyəsini yüksəldir. ABŞ və Avropa universitetlərində aparılan eksperimental araşdırmalar göstərir ki, yüksək empatiya ilə xarakterizə olunan şəxslər iş mühitində başqalarının stressini özləri üçün dəfələrlə daha intensiv yaşayır və bunun nəticəsində kognitiv performans və diqqət pozuntuları müşahidə olunur. Bu yanaşma həm akademik, həm də iş mühitində qərarvermə və məhsuldarlıq baxımından əhəmiyyətli nəticələr doğurur.
Sosioloji müşahidələr göstərir ki, həddindən artıq empatiya sosial münasibətlərdə həm də adaptasiya problemlərinə səbəb ola bilər. İnsanlararası münasibətlərdə başqalarının yükünü daşımaq, konfliktlərin həllində həddindən artıq müdaxilə və başqalarının duyğularını prioritetləşdirmək şəxsi sərhədlərin pozulmasına gətirib çıxarır. Beynəlxalq araşdırmalar qeyd edir ki, belə fərdlər tez-tez emosional yandırılma (burnout) və sosial yorğunluq yaşayır, bu isə psixoloji rifah və fiziki sağlamlıq üçün risk faktoru kimi qiymətləndirilir. Xüsusilə tibb, sosial xidmət və təhsil sahələrində çalışan yüksək empatik işçilər üçün bu təsirlər daha geniş yayılır.
Qlobal təcrübə göstərir ki, həddindən artıq empatiyanın zərərlərini azaltmaq üçün fərdi və təşkilati yanaşmalar tətbiq olunur. Psixoloji müdafiə mexanizmlərinin öyrədilməsi, sərhəd qoyma bacarıqlarının artırılması, iş yükünün balanslaşdırılması və davamlı dəstək proqramlarının həyata keçirilməsi vacib strategiyalardır. Avropa və Şimali Amerika şirkətlərində empatiya təlimləri yalnız başqalarının emosiyalarını anlamaq üçün deyil, eyni zamanda şəxsi emosional dayanıqlığı qorumaq üçün də keçirilir. Bu yanaşma həm fərdin, həm də komandanın uzunmüddətli performansını təmin edir.
Ümumilikdə, həddindən artıq empatiya həm fərdin emosional dayanıqlığını, həm də sosial və peşəkar fəaliyyətini təsir edən vacib faktor kimi ortaya çıxır. Araşdırmalar göstərir ki, empatiyanın optimal səviyyədə idarə olunması, emosional və psixoloji balansın qorunması, həmçinin sosial münasibətlərdə effektiv sərhəd strategiyalarının tətbiqi uzunmüddətli rifah və məhsuldarlıq üçün əsas amillərdən biridir. Bu yanaşma göstərir ki, empatiya yalnız sosial bacarıq deyil, eyni zamanda idarə olunması zəruri olan strateji resursdur.
Nuray,
Aznews.az