Azərbaycanda 2025-ci ilin ilk on ayında müddətli əmanətçilərin sayı nəzərəçarpacaq dərəcədə genişlənib və unikal FİN üzrə qeydiyyatdan keçmiş müştərilərin sayı 185 969 nəfərə çatıb. Bu, ilin əvvəlindən bəri otuz iki minə yaxın yeni əmanətçinin bank sisteminə qoşulması deməkdir. Paralel olaraq, əhalinin banklardakı depozit portfeli də artaraq on ayda 14.39 milyard manatdan 15.55 milyard manata yüksəlib. Artımın böyük hissəsinin xırda məbləğli əmanətçilərin hesabına baş verməsi bank sektorunun inklüzivliyinin gücləndiyini göstərir.
Cari dinamikanın məzmunu göstərir ki, son illər aparılan pul siyasəti tədbirləri və xüsusilə milli valyutada əmanətlərə tətbiq edilən vergi güzəştləri əmanət bazarının stimullaşdırılmasında əsas rol oynayıb. Aylıq iki yüz manata qədər olan faiz gəlirlərinin vergidən azad edilməsi, həmçinin on səkkiz aydan uzun müddətli əmanətlərdə vergi tətbiqinin ləğvi əhalinin bank mexanizminə marağını artıran amillər kimi ön plana çıxır. Bu yanaşma qlobal təcrübə ilə də uzlaşır, çünki bir çox ölkələrdə kiçik depozit sahiblərini stimullaşdıran xüsusi vergi güzəştləri bank sektoruna geniş kütlənin daxil olmasına şərait yaradır və pul dövriyyəsinin şəffaflaşmasına töhfə verir.
Azərbaycanın bank sistemində müşahidə olunan artımın digər mühüm səbəbi əmanətlərin sığortalanması mexanizminin yaratdığı təhlükəsizlik effektidir. Xırda məbləğli əmanətçilərin payının yüksəlməsi göstərir ki, risklərin azaldılması insanların maliyyə sisteminə inamını gücləndirib. Bu, beynəlxalq maliyyə institutlarının araşdırmalarında qeyd olunan tendensiya ilə üst-üstə düşür. Dünyada depozit artımının strukturunda ən sürətli genişlənmə məhz kiçik əmanətçilərin hesabına baş verir və bu proses iqtisadi davranışın daha rasional çərçivəyə keçdiyini nümayiş etdirir.
Depozit portfelinin valyuta tərkibi də maraqlı mənzərə yaradır. Milli valyutada əmanətlərin yüksəlməsi monetar siyasətin ötürülmə kanalının daha effektiv işlədiyini göstərir. Valyuta bazarında sabitlik, inflyasiyanın idarəolunan səviyyədə saxlanılması və gözləntilərin proqnozlaşdırıla bilməsi milli depozitlərin cazibəsini artıran amillər sırasındadır. Eyni zamanda depozitlərin bir hissəsinin xarici valyutada qalması əhalinin diversifikasiya strategiyasının davam etdiyini göstərir. Bu ikili struktur həm bank sisteminin likvidlik siyasətinə elastiklik gətirir, həm də risklərin balanslı bölünməsinə şərait yaradır.
Artımın davamlı xarakter alması yalnız banklar üçün deyil, bütövlükdə iqtisadiyyat üçün müsbət nəticələr yaradır. Depozitlərin genişlənməsi bankların kredit resurslarını artırır, real sektora yönəldilə bilən maliyyə imkanlarını genişləndirir və iqtisadi aktivliyi dəstəkləyir. Kapitalın bank sistemində cəmlənməsi həm də kölgə dövriyyəsinin azalmasına gətirib çıxarır ki, bu, fiskal şəffaflıq baxımından önəmli faktordur. Mövcud dinamika göstərir ki, 2025-ci ilin sonuna doğru depozit bazarında daha sabit struktur formalaşa bilər və bu tendensiya regionun digər ölkələrində müşahidə olunan post-pandemiya mərhələsi trendləri ilə uyğunluq təşkil edir.
Azərbaycanda maliyyə inklüzivliyinin gücləndiyini, əhalinin yığıma yönəlmə meylinin artdığını və bank sisteminin dayanıqlığının daha möhkəm əsaslar üzərində formalaşdığını göstərir. Depozit və əmanət bazarının ardıcıl şəkildə genişlənməsi gələcək dövr üçün monetar siyasətin ötürülmə mexanizmlərinin daha effektiv işləməsinə şərait yaradacaq və bank sektorunun rolunu iqtisadi inkişafda daha nəzərəçarpacaq edəcək.
Aznews.az