Köhnə əşyaları saxlamaq vərdişi insan davranışının psixoloji, mədəni və iqtisadi aspektlərini bir araya gətirən mürəkkəb fenomen kimi qiymətləndirilir. Bu tendensiya yalnız nostalji və emosional bağlılıqla izah olunmur, həmçinin qərarvermə prosesindəki rasional və irrasyonel mexanizmlərlə də sıx bağlıdır. İnsanlar əşyaları saxlayarkən yalnız onların real istifadəsi və funksionallığını nəzərə almır, həm də xatirələr, emosional təcrübələr və kimliklə bağlı simvolik dəyərləri qorumağa çalışırlar. Əslində hər bir əşya bir zaman kəsiyini, müəyyən bir hadisəni və ya şəxsi təcrübəni xatırladır və bunu itirmək bəzi şəxslər üçün psixoloji olaraq çətin olur.
Saxlama vərdişi xüsusilə şəhər həyatının sürətləndiyi və istehlakın yüksək olduğu mühitlərdə daha geniş yayılıb. Minimalizm və boş yerin idarə edilməsi kimi müasir trendlər əksinə, insanların “atmaq qorxusu” ilə üzləşməsinə səbəb olur. Psixoloji baxımdan, əşyaları atmaq qərarı bir növ “itirmə qorxusu” ilə əlaqəlidir və beyin bunu potensial dəyər itkisi kimi qiymətləndirir. Bundan əlavə, əşyaların qiyməti və nadirliyi də saxlanma ehtimalını artırır. Məsələn, antik əşyalar, hədiyyələr və ya uşaqlıqdan qalan əşyalar xüsusilə yüksək emosional və mədəni dəyərə malik olduğu üçün atılması çətin olur.
Sosial və mədəni faktorlar da əhəmiyyətlidir. Bəzi cəmiyyətlərdə “maddi dəyərləri qorumaq” mədəni normadır və əşyaların atılması təmkinli davranış kimi qəbul edilmir. Eyni zamanda, ailə və dost çevrəsindəki gözləntilər, irs və yadigar əşyaların saxlanması kimi sosial təzyiqlər şəxsi qərarverməyə təsir göstərir. Bu baxımdan, insanlar yalnız şəxsi seçimi ilə deyil, həm də cəmiyyətin normativ gözləntiləri ilə hərəkət edir.
Müasir iqtisadi aspektlər də rol oynayır. İnsanlar bir əşyanın gələcəkdə lazım ola biləcəyini nəzərə alaraq onu saxlamağa üstünlük verirlər. Bu “gələcək ehtiyac” yanaşması həm maddi, həm də emosional sığorta rolunu oynayır. Eyni zamanda, istehlakın artdığı müasir dövrdə əşyaların saxlanması həm büdcə planlamasına, həm də resursların idarə edilməsinə dolayısı ilə təsir edir. Bu səbəbdən, saxlama vərdişi həm praktiki, həm də emosional motivlərlə möhkəmlənir.
Beləliklə, köhnə əşyaları saxlamaq vərdişi yalnız nostalji və emosional bağlılıqdan qaynaqlanmır - psixoloji qorxular, sosial gözləntilər, iqtisadi dəyərləndirmələr və mədəni meyarlar bu davranışı formalaşdıran əsas amillərdir. Yeni dövrdə belə, insanlar özlərini “itirmə qorxusu” və gələcək ehtiyac ssenariləri ilə idarə olunan qərarlardan ayıra bilmir və buna görə də istifadə olunmayan əşyaları atmaqda çətinlik çəkirlər.
Nuray,
Aznews.az