Prezident İlham Əliyevin “Avtomobil nəqliyyatı haqqında” qanuna edilən dəyişiklikləri təsdiqləməsi ilə sərnişindaşıma infrastrukturunun idarə edilməsinə dair yeni çərçivə rəsmiləşdi. Yenilənmiş normalar dayanacaq məntəqələrinin yerləşdirilməsi və idarə olunmasını mərkəzləşdirilmiş qaydada tənzimləyir, sərnişin və baqaj daşınması ilə bağlı ümumi tələbləri isə artıq ayrıca qaydalar müəyyən edəcək. Qanun həmçinin nəqliyyatın digər infrastruktur obyektlərinin yenidən qurulması və təyinatının dəyişdirilməsi prosesində şəhərsalma prinsiplərinin, real sərnişin və yük axınının nəzərə alınmasını hüquqi əsas kimi müəyyənləşdirir.
Dəyişikliklər Azərbaycanda sərnişindaşıma sisteminin son illərdəki yenilənmə xətti ilə üst-üstə düşür. Xüsusilə paytaxtda əhali artımı, gündəlik mobilliyin yüksəlməsi və xidmətlərin rəqəmsallaşması fonunda dayanacaq məntəqələrinin standartlaşdırılması daha çevik idarəetməni zəruri edir. Dünyada müasir şəhər mobilliyi modelləri göstərir ki, ictimai nəqliyyatın səmərəliliyi yalnız nəqliyyat vasitələrinin sayından deyil, dayanıqlı və düzgün planlaşdırılmış dayanacaq şəbəkəsindən asılıdır. Londonun "Transport for London" sistemi və "Sinqapurun Land Transport Authority" modeli kimi nümunələr strukturlaşdırılmış dayanacaq planlamasının həm gecikmələri azaltdığını, həm də sərnişin axınının proqnozlaşdırılmasını asanlaşdırdığını ortaya qoyur. Bu çərçivədən baxdıqda, dayanacaqların yerləşdirilməsi və idarə edilməsinin vahid icra orqanında cəmlənməsi ölkədə xidmət səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün praktik addım kimi görünür.
Qanunda infrastruktur obyektlərinin yenidən qurulması zamanı şəhərsalma və tikinti qanunvericiliyinin tələblərinin xüsusi qeyd edilməsi də mühüm faktordur. Bu müddəa nəqliyyat planlamasının təkcə yol şəbəkəsi üzərində deyil, şəhərin geniş funksional xəritəsi daxilində aparılmasına imkan yaradır. Bir çox ölkələrdə yol infrastrukturu ilə urbanizasiya prosesləri arasında uyğunsuzluqlar tıxacların dərinləşməsi, dayanacaq təzyiqinin artması və xidmət keyfiyyətinin aşağı düşməsi ilə nəticələnir. Qlobal təcrübə göstərir ki, nəqliyyat planlaması urbanistik strateji sənədlərlə sinxron aparıldıqda daha səmərəli resurs bölgüsü, marşrutların optimallaşdırılması və operatorlar arasında koordinasiya təmin olunur. Bakıda son illər marşrut xəttlərinin yenilənməsi, nəqliyyat qovşaqlarının modernləşdirilməsi və sərnişin axınının ölçülməsi üzrə aparılan rəqəmsal monitorinq bu modelə yaxınlaşmanın ilkin mərhələləridir.
Dəyişikliklərin tətbiqi nəqliyyat xidmətlərinin bazar strukturuna da dolayı təsir göstərir. Şəhər mobilliyi üzrə beynəlxalq araşdırmalar (McKinsey Mobility Report, UITP illik icmalları) göstərir ki, dayanacaq məntəqələrinin yerləşmə prinsiplərinin optimallaşdırılması həm resurs israfını azaldır, həm də marşrutların rentabelliyini yüksəldir. Bu isə öz növbəsində operatorlar üçün daha dəqiq planlama imkanı yaradır. Sərnişin məmnuniyyəti indikatorlarının artması və xidmətlərə çıxışın bərabərləşməsi üçün belə standartlaşdırma mexanizmləri vacib hesab olunur. Azərbaycanda şəhər və regionlar üzrə sərnişindaşıma tələbatının mövsümi dəyişməsi nəzərə alınanda, infrastrukturun çevik idarə edilməsi həm iqtisadi səmərəliliyi, həm də mobillik imkanlarını genişləndirə bilər.
Hazırkı qərarlar uzunmüddətli nəqliyyat strategiyasına uyğun şəkildə normativ bazanın yenilənməsinin növbəti mərhələsi kimi qiymətləndirilir. Standartlaşdırılmış dayanacaq şəbəkəsi, real axın göstəricilərinə söykənən planlama və şəhərsalma ilə sinxronlaşdırılmış infrastruktur dəyişiklikləri gələcəkdə nəqliyyat sisteminin daha davamlı və idarəolunan formaya keçməsinə şərait yarada bilər. Mövcud yeniliklərin həm xidmət keyfiyyəti, həm də şəhər mobilliyi baxımından təsirlərinin mərhələli şəkildə üzə çıxacağı gözlənilir və bu prosesə beynəlxalq metodologiyaların tətbiqi mühüm rol oynayacaq.
Nuray,
Aznews.az