Prezident İlham Əliyevin təsdiqlədiyi yeni Qaydalar kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlarda müvəqqəti tikililərin inşası və quraşdırılması prosesinin məlumatlandırma mexanizmi əsasında vahid uçotla idarə olunmasını nəzərdə tutur. Bununla torpaq mülkiyyətçiləri və icarəçiləri müvafiq icra qurumlarını elektron şəkildə məlumatlandırmaqla yüngül konstruksiyalı, qısa müddətlik istifadə üçün nəzərdə tutulan tikililəri inşa edə biləcək, həmin tikililər barədə bütün məlumatlar isə Tikintilərin Dövlət reyestrində operativ şəkildə rəsmiləşdiriləcək. Yenilənmiş mexanizm həmçinin müvafiq məlumatların müxtəlif dövlət qurumları arasında elektron inteqrasiyasını təmin edir.
Bu qərar kənd təsərrüfatının səmərəliliyini artırmağa yönəlmiş geniş institusional modernizasiya xəttinə uyğunluq nümayiş etdirir. Kənd təsərrüfatı ənənəvi olaraq yüksək mövsümi dəyişkənlik və sahədə əməliyyat çevikliyinə ehtiyac yaradan sahədir və müvəqqəti tikililərin hüquqi rejiminin əvvəlki illərdə tam standartlaşdırılmaması təsərrüfatların planlaşdırılmasında müəyyən boşluqlar yaradıb. Yeni mexanizm isə tikinti prosesini icazə tələblərinin mürəkkəbliyindən kənar saxlayaraq məlumatlandırma əsasında çevik model tətbiq edir ki, bu da son illər Avropa İttifaqının kənd təsərrüfatında istifadə olunan “notification based building” praktikasına yaxın bir yanaşmadır. Məsələn, İtaliya və İspaniya kimi ölkələrdə kənd təsərrüfatı torpaqlarında kiçik təsərrüfat binaları üçün sadələşdirilmiş məlumatlandırma sistemi tətbiq edilir və bu model təsərrüfatların əməliyyat xərclərini azaltmaqla yanaşı torpaq idarəçiliyinin şəffaflığını artırır.
Qaydaların vahid informasiya təminatı sistemi ilə inteqrasiyası xüsusilə diqqətəlayiqdir, çünki tikililərin qeydiyyatının real vaxtda aparılması torpaq dövriyyəsi və kənd təsərrüfatı istehsalı üzrə məlumatların dəqiqliyinə təsir edəcək. Statistik baxımdan Azərbaycan üzrə 2023-cü ildə kənd təsərrüfatı əlavə dəyərinin 4,7 faiz artdığı şəraitdə sektorun rəqəmsal izlənməsi dövlət proqramlarının hədəfləri ilə uzlaşır. Məlumatların Elektron Hökumət İnformasiya Sistemi üzərindən İqtisadiyyat, Kənd Təsərrüfatı və Fövqəladə Hallar nazirliklərinə ötürülməsi isə torpaqdan istifadə, aqrotexniki tələblər və təhlükəsizlik məsələlərinin koordinasiyalı şəkildə qiymətləndirilməsinə imkan yaradır. Bu, təcrübədə risklərin azaldılması, qeyri-qanuni tikinti hallarının qarşısının alınması və torpaq resurslarının daha rasional idarə olunması ilə nəticələnir.
Müvəqqəti tikililərin uçota alınması təsərrüfatların öz resurslarını daha planlı şəkildə yönləndirməsinə imkan verir. Çünki metadata səviyyəsində toplanan məlumatlar regionlar üzrə kənd təsərrüfatının strukturunun izlənməsinə şərait yaradır və bu tendensiya infrastruktur dəstəyi, suvarma layihələri və logistika ehtiyaclarının proqnozlaşdırılmasında elmi əsas yaradır. Digər tərəfdən, məlumatların tam təqdim olunmadığı halda sistemin avtomatik şəkildə sahibkarı əlavə məlumat təqdim etməyə yönləndirməsi idarəetmənin daha şəffaf və sərbəst formada həyata keçirilməsinə xidmət edir. Qlobal miqyasda aqrar rəqəmsallaşma üzrə tendensiyalar göstərir ki, məlumat mübadiləsinə əsaslanan tikinti idarəçiliyi həm xərcləri azaldır, həm də torpaq istifadəsinə dair institusional nəzarəti gücləndirir.
Hazırkı dəyişiklik kənd təsərrüfatı torpaqlarında fəaliyyət göstərən istifadəçilər üçün hüquqi mühitin daha proqnozlaşdırıla bilən hala gəlməsinə xidmət edir. İnformasiya inteqrasiyası nəticəsində torpaq istifadəsi göstəricilərinin daha dəqiq monitorinqi mümkün olur ki, bu da uzunmüddətli perspektivdə aqrar istehsalın optimallaşdırılması, torpaqların məqsədəuyğun istifadəsi və regional inkişaf planlarının dəstəklənməsi baxımından əhəmiyyət daşıyır. Qaydalar həm torpaq resurslarının idarə edilməsini sistemləşdirir, həm də kənd təsərrüfatı sektorunun modernləşməsində rəqəmsal yanaşmanın çəkisini artırır.
Aznews.az