Zamanın subyektiv sürətlənməsi hissi artıq fərdi psixoloji təcrübə olmaqdan çıxaraq müasir həyatın ritmini müəyyən edən mədəni və sosial fenomenə çevrilib. Gündəlik informasiya axınının sıxlığı, ardıcıl dəyişən gündəmlər və diqqət resursunun parçalanması qısa ədəbi formalara olan marağın yüksəlişini daha aydın şəkildə izah edir. Bu tendensiya təkcə oxu vərdişlərinin dəyişməsi ilə məhdudlaşmır, həm də ədəbiyyatın təqdimat formatını yenidən formalaşdırır.
İnformasiyanın sürətlə istehlak edildiyi dövrdə qısa hekayələr, miniatür esse nümunələri, mikroproza və sosial media ədəbiyyatı oxucunun diqqət müddətinə uyğun struktur təqdim edir. Araşdırmalar göstərir ki, intensiv vizual və rəqəmsal kontentə alışmış oxucu auditoriyası daha yığcam, ritmik və birnəfəsə qavranılan mətnlərə üstünlük verir. Bu isə ədəbiyyatın formaca dəyişməsinə, lakin mahiyyətcə dərinliyini qorumasına şərait yaradır. Müasir yazarlar da struktur baxımından daha kompakt, lakin emosional və məna yükü yüksək olan mətnlər yaratmağa yönəlirlər, çünki qısa formatlar həm paylaşıla bilən, həm də çoxqatlı mənanı qısa zamanda ötürə bilən vasitədir.
Digər tərəfdən, zamanın sürətlənməsi hissi yalnız oxucunun deyil, yaradıcı subyektin də çalışma ritmini dəyişir. Rəqəmsal platformalar yazı prosesini daha operativ hala gətirdiyindən qısa formalar həm sınaq mətnləri, həm də geniş auditoriyaya çıxış baxımından praktik rol oynayır. Bu formatın yüksəlişini gücləndirən məqamlardan biri də zövq müxtəlifliyidir. Yığcam mətnlər fərqli janrların, eksperimental ifadə formalarının və üslubi yeniliklərin rahat şəkildə tətbiqinə imkan verir. Bu isə həm yeni yazarların görünməsi, həm də oxu vərdişlərinin daha çevik şəkildə formalaşması baxımından mühüm təsirə malikdir.
Qlobal tendensiyalarda qısa ədəbi formaların yüksəlişi rəqəmsal yayım mexanizmləri ilə də sıx əlaqəlidir. Elektron kitab platformaları, audiomətnlər və qısa formatlı oxu tətbiqləri oxucunun gündəlik zaman bölüşdürməsi üçün daha optimal imkan yaradır. Bu platformaların statistikası da çox zaman beş-on dəqiqəlik oxu təcrübələrinin ən çox seçilən kateqoriya olduğunu göstərir. Beləliklə zamanın sürətlənməsi hissi həm istehlak ritmini formalaşdırır, həm də sənətin strukturunda səmərəliliyi artıran yeni dinamika yaradır.
Ümumi proses göstərir ki, müasir oxucunun ritminə uyğunlaşan qısa ədəbi formalar ədəbiyyatın gələcək inkişaf xəttini müəyyən edən mühüm elementlərdən birinə çevrilir. Zaman qavrayışındakı dəyişikliklərlə paralel şəkildə formalaşan bu tendensiya həm yaradıcılıq mühitində çevikliyi artırır, həm də ədəbiyyatın geniş ictimai təbəqələrə daha asan çatmasını təmin edir. Qısaldılmış forma informasiyanın yığcamlığını deyil, məna tutumunun yeni estetik çərçivələrdə təqdim edilməsini ifadə edir və məhz buna görə də müasir dövrün tələblərinə uyğun ədəbi xətdə öz mövqeyini möhkəmləndirir.
Aznews.az