Bu ilin yanvar-oktyabr aylarında Azərbaycanın badam ixracında kəskin artım qeydə alınıb və göstəricilər həm dəyər, həm də fiziki həcm baxımından əvvəlki illərlə müqayisədə fərqli mərhələyə keçidi nümayiş etdirir. Rəsmi statistikaya əsasən, 10 ay ərzində 917,6 ton badam ixrac olunub və bu ixracdan 2,7 milyon ABŞ dolları gəlir əldə edilib. Ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə dəyər ifadəsində 96 faiz, həcm baxımından isə 2,6 dəfə artım qeydə alınması badamın qeyri-neft aqrar ixracında sürətlə önə çıxan məhsullardan birinə çevrildiyini göstərir.
Qlobal kontekstdə badam bazarı son illər sabit artım tendensiyası ilə seçilir. FAO və beynəlxalq aqrar ticarət təşkilatlarının məlumatlarına görə, sağlam qidalanmaya marağın artması, bitki mənşəli zülallara tələbin yüksəlməsi və qənnadı sənayesində badamın geniş istifadəsi dünya üzrə bu məhsula olan tələbi davamlı şəkildə artırır. ABŞ, İspaniya və Avstraliya əsas istehsalçılar olaraq bazara hökmranlıq etsələr də, regional tədarükçülərə olan maraq xüsusilə logistik risklərin artdığı dövrdə güclənib. Azərbaycanın ixrac artımı da məhz bu qlobal tendensiya fonunda formalaşır.
İxrac coğrafiyasının təhlili struktur baxımından diqqətçəkicidir. Rusiya bazarında badam ixracının dəyər ifadəsində 9 dəfə, həcm baxımından isə 7 dəfə artması bu ölkədə alternativ tədarük mənbələrinə marağın yüksəldiyini göstərir. Özbəkistan istiqamətində ixracın 2 dəfədən çox artması isə Orta Asiya bazarlarında Azərbaycan məhsullarına olan etimadın genişləndiyini təsdiqləyir. Bu iki bazar üzrə artım təkcə həcm deyil, həm də uzunmüddətli ticarət əlaqələrinin möhkəmlənməsi baxımından əhəmiyyətlidir.
Türkiyəyə ixracın azalması isə ümumi mənzərəni balanslaşdırır. Bu azalma məhsulun rəqabət mühitində qiymət və keyfiyyət faktorlarının daha kəskin rol oynadığını göstərir. Türkiyə bazarı həm yerli istehsalın, həm də alternativ idxal mənbələrinin güclü olduğu bazarlardandır və burada dalğalanmalar daha tez-tez müşahidə olunur. Bu baxımdan azalma struktur risk kimi deyil, bazar spesifik korrektə kimi qiymətləndirilə bilər.
Ən diqqətçəkən məqamlardan biri İtaliya və Gürcüstana ilk dəfə tədarüklərin həyata keçirilməsidir. Avropa İttifaqına üzv olan İtaliya bazarına daxilolma həcm baxımından kiçik olsa da, keyfiyyət standartları və sertifikatlaşma baxımından mühüm siqnaldır. Qlobal aqrar ticarətdə Avropa bazarına çıxış məhsulun rəqabət qabiliyyətinin göstəricisi kimi qəbul olunur. Gürcüstan isə regionda həm tranzit, həm də pərakəndə istehlak baxımından strateji mövqeyə malikdir və bu istiqamətdə tədarüklər regional mövqelənməni gücləndirir. Qazaxıstana tədarükün üç ildən sonra bərpa olunması da diqqətdən kənarda qalmamalıdır. Həcm və dəyər baxımından cüzi olsa da, bu addım Mərkəzi Asiya bazarlarında mövcudluğun yenidən qurulması baxımından əlamətdardır. Qlobal təcrübədə aqrar məhsullar üzrə bazarlara fasilələrlə qayıdış uzunmüddətli ticarət strategiyasının tərkib hissəsi kimi qiymətləndirilir.
Azərbaycan üçün badam ixracındakı bu artım aqrar sektorun struktur transformasiyası baxımından müsbət siqnal kimi çıxış edir. Son illər meyvəçilik və bağçılıq sahəsində aparılan modernləşmə, intensiv bağların salınması və məhsuldarlığın artması ixrac potensialını genişləndirib. Badam kimi yüksək əlavə dəyərə malik məhsulların ixracda payının artması kənd təsərrüfatında gəlirliliyin yüksəlməsinə və ixrac portfelinin şaxələndirilməsinə xidmət edir.
2025-ci ilin ilk 10 ayında badam ixracında müşahidə olunan kəskin artım təsadüfi deyil və qlobal bazar tendensiyaları ilə uzlaşan struktur dəyişikliklərin nəticəsi kimi dəyərləndirilə bilər. Yeni bazarlara çıxış, mövcud bazarlarda mövqelərin möhkəmlənməsi və məhsulun rəqabət qabiliyyətinin yüksəlməsi bu tendensiyanın davamlı ola biləcəyinə işarə edir. Qarşıdakı mərhələdə emal, qablaşdırma və brendləşmə imkanlarının genişləndirilməsi badam ixracının iqtisadi dəyərini daha da artıracaq əsas amillərdən biri ola bilər.
Aznews.az